Trump vaatlerini tuttu resesyon geldi
ABD seçiminin üzerinden henüz bir hafta geçti. Yorumcular Trump’ın ekonomik programını uyguladı. Buna göre Amerikan ekonomisinde büyüme güçlenecek. Enfl asyon artacak. Faizler yükselecek. Amerikan ekonomisi yüksek faizleri kaldıramayacak. Resesyon gelecek. Faizler düşecek. İlk etapta çok zorlanan gelişen ülke piyasaları sonraki dönemde rahatlayacak. Bu piyasalara para girişi başlayacak. Bu senaryo, 2020’nin sonuna kadar Amerikan ekonomisinde ve dünya piyasalarında yaşanacakları anlatıyor. Bu arada 2016 yılının henüz bitmediğini hatırlatayım. Emin olun, önümüzdeki dört yıl için ekonomik ve finansal tahminler yapanlar bir ay sonrayı bile göremiyorlar.
2016’da, ‘‘İngiltere’nin AB’den çıkışı’’ ve ‘‘Trump’ın başkan seçilmesi’’ gibi beklenmedik olaylar yaşandı. Bunlar finansçı Taleb’in ‘‘siyah kuğu’’ olarak nitelendirdiği olaylardır. Avustralya’da 1697’de görülene kadar siyah kuğuların var olmadığı düşünülüyordu. Taleb bu olaydan esinlenerek piyasalar üzerinde büyük etki yaratan sürpriz olayları ‘‘siyah kuğu’’ olarak adlandırdı. Bu tarz olaylara hazırlık amacıyla uygulanabilecek portföy stratejilerini derslerimde anlatıyorum. Bu tip stratejilerde portföyün büyük kısmı, örneğin yüzde 90’ı, garanti getiriye ve düşük riske sahip finansal varlıklara yatırılıyor. Portföyün küçük bir kısmı, mesela yüzde 10’u, riskli varlıklara ayrılıyor. Bu riskli pozisyonlar genelde çok ucuz opsiyonlar üzerinden alınıyor. Borsa endeksi ve döviz opsiyonlarını kullanarak piyasalarda çöküşe oynanıyor. Bu opsiyonlar için çok düşük bir miktar ödeniyor. Yatırımcının kaybedeceği maksimum tutar opsiyonları almak için ödediği para oluyor. Küresel piyasaları allak bullak edecek sürpriz bir olay yaşanırsa, kaldıraç faktörünün de etkisiyle, portföyün yüzde 10’luk kısmı yatırılan paranın onlarca katını kazanabiliyor. Tabii bu opsiyonlar vadeli olduğu için, vade bitiminde yatırımcı yeni opsiyonlar almak zorunda kalıyor. Sakin geçen dönemler yatırımcının aleyhine oluyor. Bu stratejinin en büyük riski de budur.
Kaos stratejileri 1990-2000 döneminde pek çalışmadı. 90’lı yıllarda ABD’de internetin keşfi ile finansal piyasalarda bir coşkunluk dönemi yaşandı. Borsa endeksleri rekor üstüne rekor kırdı. 90’ların sonunda Asya krizi ve Rusya’nın moratoryum ilan etmesi gibi olaylar yaşansa da bu zaman dilimi nispeten sakindi. 2000 senesinde ABD’de Nasdaq endeksinin yüzde 78 düşmesiyle yeni bir dönem başladı. 2000 ile 2016 arasında hemen her sene farklı piyasalarda ‘‘siyah kuğu’’ olarak nitelendirilebilecek olaylar yaşandı. Nasıl yaşanmasın ki? Büyük merkez bankaları yıllardır piyasaların işleyişine müdahale ediyor. Tahvil alım programı, negatif faiz gibi uç politikalar uygulanıyor. Avrupa’da ekonomik krizler yaşanıyor. Marjinal partiler güç kazanıyor. ABD’de hükümet kepenk kapatıyor (2013). Trump başkan oluyor (2016). İngiltere AB’den çıkıyor, sterlin çöküyor (2016). İsviçre Merkez Bankası kur tavanı uygulamasını terk ediyor (2015), güvenli liman İsviçre Frangı iki saatte yüzde 30 yükseliyor. Petrol fiyatı birkaç ay içinde yüzde 60 düşüyor (2014).
2008-2009 finansal krizinden sonra şartlar değişti. Finansal varlıkların ilişkisini gösteren korelasyon kavramının önemi azaldı. Yatırımcı riski düşürmek için düşük korelasyona sahip finansal varlıkları portföye yerleştiriyor. Sürpriz bir olay yaşanıyor. Portföy aniden dağılıyor. Modern finans piyasalarının etkin oyuncuları olan hedge fonların son dört yıldaki kötü performansı her şeyi anlatıyor. Bu fonlardaki nitelikli yatırımcılar bile iyi getiriler elde edemiyor. Ekonomik ve finansal tahminler yanlış çıkıyor. Kendinden emin biçimde 2020’nin sonuna kadar öngörü yapanları dikkate almayın. Piyasalar çok kısa vadeli yaşıyor. Siyah kuğular bizi bekliyor.