Trump ihtimali ve olası etkileri

Trump’ın seçilme ih­timalinin artmasıy­la birlikte, kendisinin başkanlığında dünya­nın hangi yönde değişe­ceğine ilişkin senaryo­lar da artmaya başladı. Hatta seçilme ihtimali bile piyasa fiyatlamala­rını etkilemeye başladı. ABD tahvil faizlerinde­ki ve Bitcoin’deki yükse­lişin bir kısmını buraya bağla­mak mümkün. Trump’ın hem uluslararası ilişkilerde hem de küresel ekonomide önemli de­ğişiklikler yapması bekleni­yor.

Rusya-Ukrayna savaşının bitirilmesi, ABD’nin Ortado­ğu’dan çekilmesi uluslararası konulardaki en temel örnek­lerden. Ekonomi tarafınday­sa en büyük etki dünya ticareti üzerinde olacakmış gibi gözü­küyor. Özellikle ABD’nin ithal ettiği ürünlerdeki vergi oran­larının artırılması modern za­man korumacılığının en önem­li örneklerinden olmaya aday. Trump bir tarife aşığı, şöyle di­yor tarife için; “Tarife sözlük­teki en güzel kelime, aşktan da saygıdan da daha güzel!”

Bu korumacılık önlemleri ihtimaliyle yukarıda bahset­tiğim ABD tahvil faizlerinde­ki artış da ilişkili. Tarifelerin artırılması ABD ve dünya enf­lasyonunu haliyle yukarı ite­ceğinden faizleri de yukarı it­me potansiyeli taşıyor.

Diğer taraftan vergilerdeki düşüş beraberinde kamunun borç­lanma ihtiyacını artıracaktır. Bu da zaten yüksek olan kamu borçlarının alarm veren sevi­yelere çıkmasına neden olabi­lir. Yüksek borçlanma ihtiyacı da haliyle faizleri yukarı taşı­yacaktır. Bu da ikinci etki. Ta­rifelerden elde edilecek gelir, kurumlar vergisi düşüşünü ve harcamalardaki artışı finanse etmeye yetmeyecektir.

Çin’le bilek güreşi

Korumacılık konusun­da en fazla etkilenecek ül­kelerin başında Çin geliyor. Trump’ın söylemlerine bakı­lırsa bütün ithal edilen ürün­lerden %10-20 arası, Çin’den gelen ürünlerden %60 vergi almayı planlıyor. Çin’den ge­lecek elektrikli araçlar için bu oranlar %100’lerin üstüne çı­kıyor. Buna karşılık diğer ül­kelerden de misilleme bekle­mek yanlış olmayacaktır.

Bu da topyekün herkesin kaybet­tiği bir denkleme doğru bizi götürür. Peki Trump bunu bil­miyor mu? Biliyor fakat seçim kazanmak için bu argümanı kullanıyor. Zira özellikle sa­lıncak eyaletlerde bu tarife­lerden olumlu etkilenecek ke­simler var. Bunların oyları da Trump için kritik. Yani birçok ülkede olduğu gibi seçim ön­cesi zafere giden yolda her şey mübah oluyor.

Çin’le ABD dünyanın en bü­yük iki ekonomik gücü. İki­si arasında çok temel bir fark var. Biri cari fazla verirken diğeri cari açık veriyor. Dün­ya ekonomisi bu iki ülkenin bu yapısal farklılıklarından fazlasıyla etkileniyor. Dünya toplam cari açığının üçte bi­ri bu iki ülkeden kaynaklanı­yor.

IMF’in geçen haftalarda yayımladığı bir çalışmaya gö­re* bu iki ülke arasındaki ca­ri açık-fazla konularını etkileyen ana unsur yu­karıda bahsettiğim dış ticaret politikaları değil, ülkelerin kendi iç makro ekonomik dengeleri ve değişkenleri. Ana iki de­ğişken de tasarruflar ve yatırımlar. Ülkeler ta­sarruflarından daha faz­la yatırım yaparlarsa aradaki farkı başka ül­kelerin tasarruflarından kar­şılamak zorunda kalıyorlar. Bu da cari açığı oluşturuyor. Tam tersi tasarruf fazlaysa cari fazla söz konusu oluyor. IMF çalışmasına göre ABD ve Çin’deki durumlar da buradan kaynaklanıyor.

İçsel faktörler

Çin’de iç tüketimin düşük olması, ABD’de ise kamu ve kişisel harcamaların yüksek­liği dengesizliğin son yıllar­daki ana nedenleri. 2022 ba­şından beri Çin’in cari fazlası GSYH’sının %1.5’u kadar ar­tış kaydetmiş. Bu çok önem­li bir fark. Aynı dönemde ABD’deki cari açık artışı da GSYH’sının %1’i kadar. Ülke­lerin kendi içlerndeki alacak­ları önlemler ancak bu den­gesizliği ortadan kaldırabilir.

Çin’de hanehalkının daha faz­la tüketmesine yardımcı ola­cak canlandırma paketleri bu konuda işe yarayabilir. ABD tarafındaysa sıkılaştırıcı, da­ha az harcamayı pompalayan maliye poliikalarının devreye girmesi gerekiyor. Yukarıda saydığım sebeplerle Trump’ın başkan olması durumunda bu­nun olma ihtimali çok yüksek değil. Bu da haliyle küresel riskleri de beraberinde artı­ran bir unsur.

*Trade Balances in China and the US Are Largely Driven by Domestic Macro Forces