Trump etkisi
ABD’nin yeni Başkanı Trump göreve hızlı başladı. Trump’ın bir hafta içinde aldığı kararlar Türkiye’yi de etkileyecek yönlü oldu.
Trump’ın başa geçmesi ile birlikte göreli olarak yumuşama eğiliminde olan dünya ticaret-kur savaşları yeniden başlama sinyalleri vermekte. Bundan dolayı Trump’ın ekonomiye, özellikle de dış ticarete bakışını özetleyelim:
• Trump’a göre kriz sonrası serbest dış ticaret ABD’nin aleyhine işledi (kriz öncesi de durum aynı idi), ABD sürekli dış ticaret açığı vermeye devam ediyor. Krizin başında diğer ülkeler özellikle de Çin uzun süre ulusal parası Renbinmi’nin değerini düşük tutarak dış ticarette ABD’ye karşı daha rekabetçi ülke konumu haline geldi.
• Trump yönetimi kur realize olsa bile, işgücü maliyeti Çin’de düşük olduğu için, ABD’nin rekabetçi bir fiyat politikasının izlemesinin mümkün olmadığını görüyor. Bundan dolayı Çin’e karşı ihracatta kota uygulamasına gitmeyi düşünmekte. Burada sorun böyle bir kararın imza koyulmuş olan ‘Dünya Ticaret Anlaşması’na nasıl uydurulacağı.
• Trump diğer ülke ekonomilerinin kriz maliyetini ABD ödememeli düşüncesinde. Bundan dolayı da dış ticarette korumacı, siyasi olarak ise müdahaleci bir kimlik ile hareket ediyor. Bu çerçeve de ABD sermayesinin yurt dışına çıkışına karşı çıkmakta. Nitekim Ford’un Meksika’daki yatırımını engelledi. NAFTA’ya mesafeli. Trans-Pasifik anlaşmasını iptal etti. TTIP’den vazgeçilmesi gündemde.
• Trump sosyal yardımlara karşı. Bundan dolayı medicare sistemini kısıtlamaya çalışıyor (Obama döneminde yapılan bir kısım düzenlemeleri iptal etti).
• Trump kamu harcamalarında yatırım harcamalarına, özellikle de istihdam yaratan yatırımlara öncelik vermeyi düşünüyor.
Trump yönetimi eğer bu politikaları tümüyle uygulamaya koyarsa, ABD doları kısa dönemde diğer ülke paraları karşısında daha fazla değerlenecek. Sermaye hareketleri ABD’ye yönelecek. Fakat dünya ticaret hacmi küçülecektir.
Uzun dönemde bu ABD ihracatını düşürürken, eğer sert ithalat kotaları konmaz ise, ABD’nin ithalatı artacak (dolar cinsinden diğer ülkelerin malların fiyatları düşük olacağı için) bu ise ABD’nin dış ticaret açığını yükseltecektir. Eğer ithalata kota koyarsa, diğer ülkeler de buna karşılık vereceği için ABD’nin ihracatı azalacaktır.
Trump’ın korumacılığı Sol İktisat ile ilişkisi yok. Onun modeli farklı, açıkçası günümüz dünyasına da uygun değil.
Trump liberal de değil, merkantilist, yani ticari kapitalizmi savunan birisi. Trump’ın uygulamaya başladığı bu tür politikalar sanayi devrimi öncesinde de uygulanmıştı. Ancak sanayi devrimi ile birlikte sanayileşmeyi başlatan (İngiltere gibi) ülkeler, serbest dış ticaret işlerine geldiği için, bu politikalardan vazgeçmişlerdi. Bu değişiklik sayesinde emperyalizm büyük güç kazanmış, Güney Asya, Güney Amerika ve Afrika ülkeleri sömürgeleştirilmişti.
Sahip olduğu güç, onu şimdilik rakipsiz bırakıyor. Ancak bu geçici bir egemenlik, çok yakında cevabı gelir.
Merkantilizm ve sanayileşme için iki kitap önerim var:
•Mehmet Selik, İktisadi Doktrinler Tarihi, 2015.
•Ha Joon Chang, Sanayileşmenin Gizli Tarihi, 2015.