Transfer fiyatlaması uygulamalarında karşılaşılan sorunlar

Günün Sözü:

''Atlar (devletler) tepişir arada eşekler (mükellefler) ezilir.

Değerli DÜNYA okurları bugün sizlere transfer fiyatlaması yoluyla örtülü kazanç dağıtımı nam-ı diğer örtülü kazanç dağıtımı incelemeleri ve uygulamaları ile ilgili sorunlardan bahsedeceğim. Bazı durumlarda gazete yazılarında olmaması gerektiğini düşündüğüm karmaşıklığa bürünürse şimdiden özür dilerim. Öncelikle hemen belirteyim ki aşağıda değindiğimiz konularda çok sayıda uygulamayla karşılaşılmıştır. Hiç biri fantezi değildir.

1. Ortaklıklarda yapılan eleştiriler

Birbiriyle ortak oldukları şirket dışında bir ilişkileri olmayan ortakların, bu birlikte ortak oldukları şirketten satın alacakları veya satacakları mal ve hizmetlerde transfer fiyatlaması açısından yapılacak incelemelerin daha farklı ele alınması gerektiği aşikardır.

A şirketi ile B şirketinin ortaklaşa kurdukları C şirketine A veya B'nin sattığı veya aldığı mal ve hizmetlerde uygulanan fiyatlardan bahsediyoruz.

Normal şartlarda, C A'ya ucuza mal satsa B karşı çıkacak, tersinde de A karşı çıkacaktır. Bu nedenle de C'nin uygulayacağı fiyat adeta piyasa fiyatı olacaktır çünkü çıkarlar çatışmaktadır.

Bu durumun kendine has özelliği dikkate alınmadan yapılacak eleştiriler piyasa şartlarına, halin icabına aykırılık teşkil edecektir.

2. Gizli emsaller

İncelemelerde şirketler kendilerinde gizlenen bir takım emsallerle mukayese edilerek eleştirilmektedir. Bu durum ''savunmada silahların eşitliği'' gibi en temel hukuk ilkesine aykırılık teşkil etmektedir.

Bir şekilde şirketlerin açık kaynaklardan erişilebilecekleri bilgiler dışında ancak casusluk ya da bilgi hırsızlığı yaparak, suç işlemek suretiyle elde edebilecekleri bilgilerden hareketle şirketleri eleştiriyor olmak hukuki değildir.

İnceleme elemanları yasal yetkilerine dayanarak rakip şirketlerden bilgi toplamakta, daha sonra da şirketleri rakipleriniz daha karlıymış diye eleştirmektedirler.

3. Sadece tedarik ilişkisi transfer fiyatlaması kapsamına sokamaz

Yapılan bir sektör incelemesinde sadece bir yıldan fazla süredir aynı tedarikçiden mal alıyor olmak nedeniyle o tedarikçinin ilişkili şirket sayıldığına şahit olduk. Takdir edersiniz ki bu durumda birbiriyle ilişkisiz şirket kalmaz. Bu anlayış kabul görürse, herhangi bir şirketin satın aldığı mal veya hizmetin daha ucuzunun satıldığının tespit edildiği anda hakkında cezalı tarhiyat yapabilirsiniz.

Bu yola gidildiğinde de mübalağasız Türkiye'nin yıllık bütçesi kadar matrah farkları tespit edebilirsiniz.

Teknik olarak bu yaklaşımın izahı mümkün değildir.

4. Kendi kendinin emsali

Yapılan çok sayıda incelemede aradaki grup şirketi keemlenyekün yok sayıldı. Giderleri dahi dikkate alınmadı. Bu şirket ne yapıyor? Neyle yapıyor? Hadi kâr marjı abartılı da hiç mi pay bırakılmamalı? Bu vb. birçok soru cevaplanmaksızın aradaki grup şirketi yok sayılarak,'' 3. kişilere alınır veya satılırken oluşan fiyat her ne ise malın emsal fiyatı o dur.'' dendi.

Tabi ki bu şirketlerden bazılarında eleştiriyi gerektirecek tespitler olabilir. Ancak bu şekilde oluşturulmuş bir raporla tarhiyat yapılmaması gerekir ki ''At izi it izine karışmasın''.

5. Kazansaydı emsali

Yapılan bir incelemede A şirketinin B ilişkili şirketine satış yaptığı oradan da C 3.kişisine ihraç edildiği görülmüş. Doğal olarak B de bırakılan kâr marjının yerindeliği örtülü kazanç dağıtılıp dağıtılmadığı yönüyle eleştirilebilir. Ancak burada daha farklı bir yöntem izlendi.

A'nın aynı veya benzer mallarda Türkiye de yaptığı satışlardan elde ettiği kar marjı tespit edildi, B şirketi yok sayıldı, B'nin fiilen elde ettiği kâr yetersiz sayıldı ve Türkiye'de elde ettiğin kadar kâr etmeliydin denilip gerçekte elde ettiğinin kat be kat üzerinde bir fark istendi.

Şirket bu malı yurt dışına daha yüksek fiyatla satabilse satmaz mı? Vergi çıkar diye kârdan mı kaçacak? Dolaysıyla bu eleştiri de tamamen gerçek duruma aykırılık teşkil etmektedir.

6. Gümrük ve Gelir İdaresi konuyu birlikte ele almalı

Değerli DÜNYA okurları, transfer fiyatlaması konusunda, özellikle taraflardan biri yurt dışında ise ne İsa ya ne de Musa ya yaranmak mümkün olmayabilmektedir. İthal fiyatı düşse Gümrük İdaresi, çıksa Mali İdare rahatsızlık duyacaktır.

Halka açık bir şirketse işin SPK boyutu da var. Sektörüne göre başka İdari birimleri de ilgilendirebilir. Örneğin İlaç ithalatında Sağlık Bakanlığı ve ilgili mevzuat da göz önünde bulundurulacaktır.

Bu nedenle bu konuda yapılacak düzenlemelerde tüm idari birimleri memnun edecek düzenlemelere gidilmelidir ki mükellef arada kalmasın.

7. Gümrükte ödenen KDV'nin indirilemeyeceği iddiası

Yurt dışındaki ilişkili şirketten yapılan alımda uygulanan fiyatın yüksek olduğu iddiası ile yapılan bazı incelemelerde ithalat maliyetinin bir kısmı örtülü kazanç dağıtımı iddiası ile reddedildi. Kurumlar vergisi açısında yapılan bu tarhiyat yanında, reddedilen maliyetle ilgili ( ithalat sırasında Gümrükte peşinen ödenip daha sora tahsil edilen KDV den indirilen ) KDV'lerin indirilemeyeceği iddia edildi. Yapılan yorum son derece basitti; '' Reddedilen maliyet Kanunen Kabul Edilmeyen Gider(KKEG)dir. KKEG ye isabet eden KDV de indirilemez. Daha önce gümrükte fazladan ödenen KDV'nin iadesi de mümkün değildir.''.

Oysa örtülü kazanç dağıtımı bir vergi güvenlik müessesesidir. Oluşan fiyatın piyasa fiyatı olduğu iddia edilen bir fiyatla mukayesesi suretiyle kurumlar vergisi açısından matrahta bir düzeltme yapılmaktadır.

8. Kurumlar vergisi tarhiyatı yapamadık bari KDV tarhiyatı yapalım

Değerli DÜNYA okurları, mevcut yasal düzenlemeleri dikkate alarak dönem içinde ilişkili şirketlerden ithal ettiğiniz mallarla ilgili olarak, ilave indirim almak suretiyle karınızı makul-emsale uygun bir seviyeye getirdiyseniz incelemelerde kurumlar vergisi açısından bir eleştiri ile karşılaşmıyorsunuz.

Ancak bu kez de KDV konusunda problem yaşanmaya başladı. Daha önce ithal ederken daha yüksek bedel üzerinden KDV ödeyerek ithalat yapmış olduğunuz halde, sonradan yapılan indirim (fiyat düzeltmesi) tutarının da ayrıca KDV'ye tabi olduğu iddiası ile cezalı tarhiyatlar yapılıyor.