Torba kanun netleşmeye başladıkça tartışılmaya başlandı-1

Mevcut yurt dışı çıkış harç­larının 10 kat artacak ol­masının planlandığı söylentisi Anayasal haklardan biri olan “se­yahat hürriyeti”ne aykırılık yö­nüyle tartışılmaya başlandı.

Engellilerin ödemedikleri ÖTV’nin mirasçılardan alınma­sı iddiası bir başka tepki yaratan alan oldu.

Taslak bir nebze daha belirginleşti.

Hazine ve Maliye Bakanımız, borsa gelirlerinin vergilenmesi konusunun bu taslakta yer alma­yacağını, tekrar değerlendirile­ceğini paylaştı.

Tavsiyemiz, bu taslakta yer alacak konularda söyleyecek şeyleri olanların olabildiğince hızlı görüş, değerlendirme, uyarı ve önerilerini paylaşmalarıdır ki belki kanunlaşma sürecinde dik­kate alınır.Kanunlaşma süreçle­ri ile ilgili kronik sorunumuz bu yasalaşma sürecinde de devam ediyor. Kanun tasarısı tamamen gelir artırma odaklı ve doğrudan tarafı olan mükelleflerden gizli sürdürülüyor.

Düzenlemede dengeleyici hiç bir şey yok gibi duruyor. Hiç ol­mazsa mevcut kanunların uygu­lanmasında bazı hususlarda mü­kellef aleyhine yapılan uygulama yanlışlıkları da düzeltilmeli.

1 Çok uluslu şirketlere asgari kurumlar vergisi

Taslağa göre, yıllık konsolide hasılatı 750 milyon euro eşiği­ni aşan çok uluslu işletme grup­larının şube, iştirak ve işyerleri­nin ödeyecekleri verginin %15’in altında ise %15’e tamamlanması böylelikle, bu kategorideki şir­ketlerin Türkiye’deki faaliyetle­rinden asgari%15 vergi alınması planlanıyor.

Bu düzenleme ile birlikte ha­sılatın %7,5’i şeklinde uygulanan Dijital Hizmetler Vergisi ve dar mükelleflere yapılan reklam öde­melerinden alınan %15 reklam stopajının da kaldırılması, Ma­li İdarenin web sitelerini iş yeri olarak kabul eden yaklaşımının da Çifte Vergilemeyi Önleme An­laşmalarına uygun hale getiril­mesi beklenmektedir.

2 Asgari kurumlar vergisi

Hesaplanan kurumlar ver­gisi ile iki ayrı hesaplama mu­kayese edilecek ve ödenecek ku­rumlar vergisi;

1-İndirim ve istisnalar düşül­meden önceki kurum kazancının yüzde 10’u veya

2-Beyan edilen hasılatın yüz­de 2’si matrah kabul edilerek ku­rumlar vergisi oranında hesapla­nan asgari vergiden, üçünün yük­sek olanından az olamayacak.

Kazancın olmadığı dönemler­de hasılat üzerinden vergi alma anlamına gelecek düzenlemenin Anayasal vergileme prensipleri­ne aykırı düşeceğini ifade etmek isterim.

1 Ocak 2025 tarihinden itiba­ren elde edilen kazançlara uygu­lanmak üzere başlanılması öngö­rülüyor.

3 Asgari gelir vergisi

Çalışmada, ticari, zirai ve serbest meslek faaliyetleri nede­niyle yıllık gelir vergisi beyan­namesi vermeye mecbur olan mükellefler için , hasılatın %5’i üzerinden hesaplanacak gelir vergisinden az olmamak üzere asgari gelir vergisi uygulaması getirilmesi öngörülüyor.

Cumhurbaşkanına bu kapsam­da belirlenecek oranı, sektörler, iş grupları ve iş türleri bazında her bir kazanç türü itibarıyla artırma ve azaltma yetkisi verilecek.

Kazancın olmadığı dönemler­de hasılat üzerinden vergi almak anlamına gelecek düzenlemenin Anayasal vergileme prensipleri­ne aykırı olacağını ve Cumhur­başkanlığına verilmesi planlanan yetkinin Anayasamızın 73. mad­desinin 4. fıkrası dikkate alındı­ğında, ifade edildiği şekilde veri­lemeyeceği kanaatimizi paylaş­mak isterim.

Uygulamaya 2025’ten itibaren geçilmesi öngörülüyor.

4 Serbest meslekte hasılat takibi

Taslakla serbest meslek erba­bı ile ticaret erbabının bir ayda 3, yılda da toplam 12 kezden az ol­mamak üzere yapılacak yoklama­larla günlük hasılatlarının tespit edilmesi, mükellef tarafından be­yan edilen hasılat ile yoklamalar­da tespit edilen hasılat arasında bir fark bulunması halinde mü­kellefin izaha davet edil­mesi öngörülüyor.

Bunun yeterli görülme­mesi halinde de yapılmış hasılat tespitleri esas alı­narak vergi dairesi tara­fından re’sen tarhiyat ya­pılması ve vergi inceleme­si başlatılması planlanıyor.

Geçmişte, lokanta, bü­fe vb hizmet işletmelerin­de yıl içinde yapılan hası­lat tespitlerinden hareketle asga­ri gayri hasılat esası uygulaması yapıldı. Ancak, bu uygulamanın serbest meslek erbabında ifade edildiği şekliyle yapılabilmesi olanaklı değildir.

Şu an avukatlar nezdinde al­dıkları vekaletler, baktıkları da­valar, asgari tarife ve banka hesap hareketlerinden hareketle ince­lemeler sürdürülüyor. Bu tür ve­rilerden hareketle sorgulama ya­pılabilir. Ancak bu incelemelerde banka hesabındaki(hatta yakın­larının hesapları da dahil) tüm tutarları gelir saymaya dönük de­ğerlendirmelerin yanlışlığını da peşinen ifade etmekte fayda var.

Geçmişte denenen ve verim­sizliği nedeniyle vazgeçilen mü­esseseler tekrar ihya edilirken neden vazgeçildiğinin de hatır­lanmasında fayda olabilir.

5 Yurt dışına çıkış harcı 1500 TL

Yurt dışı çıkış harcı bugün iti­barıyla 150 TL olarak uygula­nıyor. Taslak çalışmada, bunun 1500 TL’ye çıkartılması, harcın her yıl yeniden değerleme ora­nında artırılması öngörülüyor.

6 Engelli araçları istisnası

Taslak çalışmada istisna­dan yararlanma süresinin 5 yıl­dan 10 yıla çıkartılması ve taşıt­ların veraset yoluyla intikalinde istisnaya konu vergilerin miras­çılar tarafından ödenmesi öngö­rülüyor.

7 Değer artış kazancındaki istisnalar kalkacak

Gelir vergisi kanununa göre, gayrimenkullerin, hakların, ge­mi ve gemi paylarının iktisap ta­rihinden itibaren 5 yıl içinde sa­tılması halinde elde edilen değer artışı kazançları vergiye tabi. Bu istisnanın kaldırılması planla­nıyor.

Düzenlemeyle 5 yıllık istisna süresi sadece bir konut için uy­gulanacak.

Öncelikle muhtemeldir ki bu düzenlemelerin mevcut gayri­menkullerin satışı halinde uygu­lanmasının Anayasaya uygunlu­ğu tartışılacaktır. Diğer bu husus satış kazancının belirlenmesin­de satın alma maliyeti noktasın­da olacaktır.

8 Şahısların hisse satış kazançları istisnası

Tam mükellef kurumlara ait olan ve 2 yıldan fazla süreyle el­de tutulan BİST’te işlem görme­yen hisse senetlerinin elden çı­karılmasından doğan kazançlara uygulanan gelir vergisi istisnası kaldırılıyor.

9 Vergi usulsüzlük cezaları artıyor

Taslak çalışmada, vergi usul­süzlüklerine uygulanacak ceza­ların da artırılması öngörülüyor.

Cezasızlık Türkiye’nin te­mel bir sorunu gibi duruyor. Çok önemli konulardaki uygulanalar kademe kademe herkesin zihnin­de mukayeseli bir kabullenme ze­mini oluşturuyor. Bu nedenledir ki vergiye uyumu tek başına vergi alanında atılacak adımlarla sağ­layabilmek mümkün değildir.

10 GYO’lara kazanç üzerinden vergi

Tasarıya göre Gayrimenkul Yatırım Ortaklıkları ve Gay­rimenkul Yatırım Fonları’nın gayrimenkullerden elde edi­len kazançlar dolayısıyla asgari kurumlar vergisi ödenmesi öngö­rülüyor.

Mevcut kurumlar vergisi yasa­sına göre, yatırım fon ve ortak­lıklarının kazançlarının tamamı kurumlar vergisinden istisna. Düzenlemenin 1 Ocak 2025’ten itibaren elde edilen kazançlara uygulanması hedefleniyor.

11 Kripto alım satımına vergi

Taslakta kripto varlıkla­rın vergilendirilmesine ilişkin olarak ise 2 farklı vergilendir­me formülü öneriliyor. Bun­lardan ilki, alım-satımlardan on binde 3 gibi bir oranda iş­lem vergisi uygulanması, diğeri de alım-satımdan elde edilen ge­lirden gelir vergisi alınması.

12 Aktifteki madenlere borsa rayici

Yatırım amaçlı olarak altın, gümüş, platin gibi kıymetli ma­denleri satın alan ve aktiflerin­de bulunduran şirketler, bu kıy­metli madenlere ilişkin değer artışlarını satış aşamasına ka­dar vergilendirmiyorlar. Taslak­ta şirket bilançolarında bulu­nan bu madenlerin borsa rayici ile değerlenmesi, bu değerleme sonucu, geçici vergi dahil hesap dönemleri itibarıyla değerleme farklarının vergilendirilmesi ön­görülüyor.

13 İştirak hissesi satış kazancı istisnası

Kurumların aktiflerinde iki yıldan fazla bulunan iştirak his­selerinin satışından elde edilen kazançların yüzde 75’i kurum­lar vergisinden istisna tutuluyor. Taslakta bu oranın yüzde 25’e in­dirilmesi öngörülüyor.

İştirak hissesi satış ve devirle­rinde uygulanan istisnaların, ye­ni iktisap edilen iştirak hissele­rine yönelik olarak kaldırılması planlanıyor.

14 Liman vergi istisnaları daralıyor

Taslakla deniz taşıma araçları­na limanlarda verilen hizmetlere uygulanan KDV istisnasının kap­samı da daraltılıyor.

15 Savunma alımlarında ithalat önlemi

Ulusal güvenlik kuruluşlarının ihtiyaçları için yapılan birçok alım KDV’den istisna tutuluyor. Taslak çalışmayla bazı alımların ithal yapılması durumunda istis­nanın daraltılması öngörülüyor.

16 Maden şirketlerinin KDV istisnası daraltılacak

Altın, gümüş, platin arama, iş­letme, zenginleştirme ve petrol arama faaliyetlerine ilişkin ol­mak üzere, bu faaliyetleri yü­rütenlere yapılan teslim ve hiz­metler ile boru hattıyla taşı­macılık yapanlara bu hatların inşa ve modernizasyonuna iliş­kin yapılan teslim ve hizmetler de KDV’de istisnaların daraltıl­ması öngörülüyor.

Aynı şekilde limanlara bağlan­tı sağlayan demiryolu hatları, li­manlar ve hava meydanlarının inşası, yenilenmesi ve genişletil­mesi işlerini fiilen kendisi yapan veya yatıran mükelleflerle genel bütçeli idarelere de çeşitli KDV istisnaları sağlanıyor.

17 OSB’lere kısmi istisna

Organize sanayi bölgeleri ile küçük sanayi sitelerinin alt­yapı ve küçük sanayi sitelerin­deki işyerlerinin inşasına ilişkin süreçlerde uygulanan KDV istis­nalarının da daraltılması planla­nıyor.

18 Yap işlet ve KÖİ’de yüzde 30 vergi

Taslakta, yap-işlet-devret ve kamu-özel işbirliği (KÖİ) ile ya­pılan projeler kapsamında elde edilen kazançların vergisinin de artırılması planlanıyor.

19 Serbest bölge istisnasına sınırlama

Yeni düzenlemeyle serbest bölgelerde faaliyet gösteren ku­rumların ihracattan elde ettik­leri kazançların istisna olması, yurtiçine yaptıkları satışlardan elde edilen kazançlara tanınan istisnanın kaldırılması planla­nıyor.

20 Moto kuryelere vergi

Ticari kazanç mükellefi olan moto kuryelere bu hizmet­leri karşılığı yapılan ödemeler­den yüzde 15 oranında tevkifat yapılması ve bir takvim yılı için­de elde ettikleri gelirlerin tarife­nin dördüncü dilimini aşmama­sı halinde tevkifatın nihai ver­gileme olması, aşması halinde ise beyanname verilmesi öngö­rülüyor.