Toprak analizi, tarım danışmanları ve birliklerin desteklenmesi
Bakanlar Kurulu'nun 5 Mayıs Tarihli Resmi Gazete'de yayınlanan 2016 Tarımsal Desteklemeler Kararnamesi ile tarım desteklerinde çok önemli değişiklikler yapıldı. Bu değişikliklerin büyük bölümünü 9 Mayıs 2016 Pazartesi tarihli DÜNYA Gazetesi'nde ayrıntılı olarak yazdık. Bu haber analizi,gazeteden veya www.tarimdunyasi.net adresinden okuyabilirsiniz.
O haberde yeterince değinemediğimiz, toprak analizi desteğinin kaldırılması, tarım danışmanlığı desteklemesine getirilen sınırlama ve birliklerin destekleme kapsamına alınmasını ise bu yazıda ele alacağız.
Toprak analiz desteğinin kaldırılması ne gibi sonuçlar doğuracak?
Toprak analiz desteği, gübre ve mazot desteği için ön şart olarak uygulanıyordu. Toprak analizi yapmayan çiftçi gübre ve mazot desteğini alamıyordu. 2016 Destekleme Kararnamesi'nde gübre ve mazot desteği birleştirildi. Toprak analiz desteği ise kaldırıldı.
Ziraat Mühendisleri Odası'ndan yapılan açıklamaya göre toprak analiz desteğinin kaldırılmasının doğuracağı sorunlar özetle şöyle: "Toprak analizlerine, yetiştirilecek bitkiye uygun gübre tavsiye edilmesi için ihtiyaç duyulmaktadır. Toprak analizleri aşırı ve bilinçsiz gübre kullanımının önüne geçilmesi, toprak ve su kaynaklarımızın korunması ve sürdürülebilir tarım için büyük önem taşımaktadır. Gübre satışında ziraat mühendislerinin görev ve sorumluluk almasını sağlayıcı düzenlemelerin olmaması nedeniyle çiftçiye ihtiyacı olan gübrenin tavsiyesinde sorunlar yaşanırken, toprak analiz desteğinin kaldırılması ile bu sorunlar daha da büyüyecektir.
Toprak analizlerinin tarımsal destekleme için şart koşulması sonrası, bu alanda faaliyet göstermek üzere özel ve tüzel kişiler tarafından yatırım yapılarak çok sayıda laboratuvar açıldı. Halen toprak analizini yapmaya yetkili 130`u özel sektöre, 72`si ziraat odalarına, 21`i üniversitelere, 11`i belediye ve özel idarelere, 21`i ticaret borsalarına ve 47`si bakanlığa ait olmak üzere toplam 302 laboratuvar bulunmaktadır. Toprak analiz desteğinin kaldırılması ile bu alana yatırım yapmış olanlar ile buralarda istihdam edilen çok sayıda kişi mağdur olacaktır."
Ziraat Mühendisleri Odası'nın açıklamasında da yer verildiği gibi toprak analizi konusunda faaliyet gösteren çok sayıda laboratuvar var. Bazı belediyeler,kurumlar bu hizmeti çiftçiye ücretsiz olarak veriyor. Dekar başına 2.5 liralık destek, analiz yapılmasını teşvik ediyordu. Kaldı ki, bu analizi yaptırmayana gübre ve mazot desteği verilmiyordu. Doğru olanı, destek olsun,olmasın doğru gübre kullanımı için toprak analizinin yapılmasıdır. Buna rağmen desteğin kaldırılması doğru olmadı. Elbette bu laboratuvarlar yine analiz yapacaklardır. Çiftçiden bedelini alacaklardır. Çiftçilerin bir bölümü para ödememek için analiz yaptırmayacaktır. Bu da bilinçsiz gübre tüketimini artıracaktır.
Tarım danışmanları kapıya konulacak
Tarımsal Destekleme Kararnamesi'ndeki bir başka değişiklik ise, tarım danışmanları ile ilgili. AKP Hükümeti döneminde yapılan yasal düzenleme ile Tarımsal Yayım ve Danışmanlık Hizmeti özelleştirildi. 2006 yılından beri bu hizmetleri veren, bünyelerinde danışman istihdam eden üretici örgütleri ve ziraat odaları, tarımsal danışmanlık dernekleri/vakıfları, tarımsal danışmanlık şirketleri ve serbest tarım danışmanlarına destek veriliyordu. Fakat, 2016 Tarımsal Destekleme Kararnamesi'nde bu desteğin kapsamı daraltıldı. Hizmet verecekler ziraat odası ve üretici örgütleri ile sınırlandırıldı. Tarım danışmanlık şirketleri ve bireysel olarak çiftçilerle sözleşme yapıp danışmanlık hizmeti verenler destekleme kapsamının dışına çıkarıldı. Bu uygulama ile yaklaşık 3 bin tarım danışmanının işsiz kalması anlamına geliyor.
Ayrıca, ziraat odaları ve üretici örgütlerinin istihdam edeceği danışman sayısı da 8'den 2'ye düşürüldü. Geçen yıl her tarımsal işletme için yıllık 600 lira ve hizmet verilebilen toplamda 60 işletme için 36 bin lira olan Tarımsal Yayım ve Danışmanlık Desteği yerine ziraat odası ve üretici örgütlerine istihdam edilen her bir tarım danışmanı için yıllık 20 bin lira destek verilecek. Yeni uygulama ile tarım danışmanları çiftçiden koparılarak işsiz bırakılıyor.
Hayvancılık desteğinin yüzde 3'ü Birliklere
Tarımsal Destekleme Kararnamesi'ndeki en önemli değişikliklerden birisi damızlık ve üretici birliklerine destek bütçesinden pay verilmesi oldu. 2016 Tarımsal Destekleme Kararnamesi'ne göre hayvancılık destekleri üreticilere doğrudan ödenecek. Üreticiye ödenecek desteklerden yüzde 2 ile yüzde 3 oranında kesinti yapılarak birliklere verilecek.
Kararnameye göre, koyun keçi desteği,arıcılık desteği, su ürünleri desteğinden yüzde 2, buzağı/malak/besi desteği, süt primi ödemesi, tiftik/yapağı ve koza/ipekböceği desteğinden ise yüzde 3 oranında "Çiftçi Örgütlerini Güçlendirme" adı altında kesinti yapılarak ilgili il birliklerine ödenecek. İl birlikleri ise bu kesintinin yüzde 5'ini bağlı oldukları merkez birliğine ödeyecekler.
Özetlersek, tarımsal destekler konusunda önemli değişiklikler yapıldı. Bu değişikliklerin bir bölümü gerekliydi. Fakat, düzenlemeler yapılırken neler getirip neler götüreceği pek dikkate alınmamış. Etki analizi yapılmamış. Toprak analiz desteğinin kaldırılmasının doğuracağı sonuçlar hesaplanmamış. Tarım danışmanları bir kalemde kapı dışarı edilmesi doğru değil ve danışmanlar kadar çiftçilere de zarar verecek sonuçlar doğuracaktır. Destekler birlikler üzerinden üreticiye ödenirken kesinti oranı binde 2'ydi ve birlikler üreticinin parasını yemekle suçlanırdı. Bu kararname ile binde 2 yerine 10 kat artışla yüzde 2 hatta bazı kalemlerde yüzde 3 kesinti yapılarak, üreticinin hakkı olan destek birliklere veriliyor. Sonuçta düzenlemelerin hiç biri üretici yarına değil. her yeni düzenlemede olduğu gibi zararı gören yine üretici olacak.