Tohumculukta yetki devri ve piyasa denetimi...
Tarımın temeli olan tohum olmadan üretim yapılamaz. Bu nedenle tohuma sahip olanlar dünyada tarımsal üretimi ve gıda politikalarını yönlendiriyor.
Geçen perşembe İstanbul'da 3. Uluslararası Tohumculuk Çalıştayı yapıldı. Eş zamanlı olarak Tohumculuk Fuarı düzenlendi. Tohum Sanayicileri ve Üreticileri Alt Birliği (TSÜAB) tarafından düzenlenen çalıştayda tohumculuk sektöründe yetki devri ve piyasa denetimi ele alındı. Bu konuda iki önemli model var; Fransa ve Hollanda.
Türkiye tohumculukta yetki devri konusunda bu iki modelden hangisini uygulayacak?
Bu soruya yanıt vermeden önce tohumculukla ilgili genel görünüme bakmakta yarar var. Son yıllarda sertifikalı tohum üretimine ve kullanımına verilen desteklerle sektörde önemli gelişmeler kaydedildi. Sektörün büyüklüğü yaklaşık 1 milyar dolar olarak tahmin ediliyor. Buğday başta olmak üzere bir çok tahıl ürününde Türkiye, ihtiyacı olan tohumu büyük ölçüde yurt içinde üretiyor. Sebze tohumunu ise büyük oranda ithal ediyor. 2013 yılı verileri ile yaklaşık 743 bin ton tohum üreten Türkiye, 36 bin 430 ton ithalat karşılığında yaklaşık 194 milyon dolar döviz ödüyor. İhracat ise 33 bin ton seviyesinde. Döviz geliri ise 126 milyon dolar.
Tohum ithalatının yaklaşık yüzde 20'si Fransa'dan yapılıyor. İkinci sıradaki Amerika ve üçüncü sıradaki İtalya'nın ithalattaki payı yaklaşık yüzde 10 civarında. Çin'den ve İsrail'den yapılan tohum ithalatının genel ithalattaki oranı yüzde 8 civarında.
Türkiye'de tohum üretimi yapan 600'ü aşkın firma var. Bunların sadece 20 tanesi yabancı sermayeli. Ancak, sektörün büyük bölümü yabancı tohum firmalarının kontrolünde.
Bunun en somut kanıtı İstanbul'da yapılan 3. Uluslararası Tohumculuk Çalıştayı' nda görüldü. Tohumculuk Yasası'nın 24. maddesine göre alt birliğe üye olan firmaların tohumculukla ilgili, ürün, mal ve hizmet satışlarından binde 3 oranında kesinti yapılıyor. Çalıştayda binde 3 kesinti kapsamında en çok ödeme yapan yaklaşık 20 firmaya plaket verildi. Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Tarımsal İşletmeler Genel Müdürlüğü (TİGEM)' den sonra sırasıyla, Monsanto, Syngenta, Limagrain, Pioneer, Nunhems gibi dünyanın dev tohumculuk firmaları plaket aldı. Plaket alan yerli firma sayısı bir elin parmakları kadar olamadı. Görünürde Türkiye tohumculukta büyük atılımlar yaptı. Fakat bu atılımı gerçekleştiren yabancı sermayeli tohum firmaları.
Yetki devri konusuna gelince, hatırlanacağı üzere 5553 Sayılı Tohumculuk Yasası 31 Ekim 2006'da Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde kabul edildi. 8 Ekim 2011'de ise Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girdi.
Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) yasanın iptali için Anayasa Mahkemesi'ne başvurdu. Mahkeme yaklaşık 5 yıl sonra 13 Ocak 2011'de Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı’nın gerekli gördüğü hallerde yetkilerini kısmen veya tamamen Tohumcular Birliği'ne devredebilir hükmünü içeren 15. maddeyi iptal etti.
Anayasa Mahkemesi'nin kararından bu yana 4 yıl geçti. Hükümet iptal edilen 15. madde yerine herhangi bir düzenleme yapmadı. Tohumculuk sektörü bu konuda bir düzenleme yapılmasını istiyor.
Tohum Sanayicileri ve Üreticileri Alt Birliği 17-19 Mart 2014 tarihleri arasında Hollanda ve Fransa'ya teknik bir gezi düzenledi. Bu geziye Tohum Sanayicileri ve Üreticileri Alt Birliği Yönetim Kurulu Başkanı Yıldıray Gençer ve yönetim kurulu üyeleri Ayhan Atalay, Yekta Sezer, Ali Özen, Ahmet Yılmaz, Genel Sekreter Tayfur Çağlayan, Teknik Birim Başkanı Dr. Mehmet Uyanık, Hukuk Müşaviri Dr.Ayşe Saadet Arıkan, Gıda,Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Bitkisel Üretim Genel Müdürlüğü Tohumculuk Daire Başkanı Veysel Kolcu ile Tohumculuk Tescil ve Sertifikasyon Merkezi Müdürü Mehmet Şahin katıldı. Bu heyet kapsamlı bir rapor hazırladı. Çalıştay'a sunulan rapor bütün yönleriyle tartışıldı.
Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Bitkisel Üretim Genel Müdür Yardımcısı Ümit Bayram Kutlu, açılış konuşmasında Dünya Ticaret Örgütü kuralları çerçevesinde tohumculuk sektörünün gelişmesi için çalıştıklarını söyledi. Tohumculuğa bugüne kadar 1 milyar lira destek sağlandığını hatırlatarak bu desteğin 522 milyon lirasının sertifikalı tohum üretimi, 228 milyon lirasının fide ve fidan desteği olarak ödendiğini,153 milyon lirasının üretici kuruluşlara verildiğini anlattı. Yetki devri konusunda Fransa ve Hollanda modellerinin tartışıldığını anımsatan Ümit Bayram Kutlu, bakanlık bürokrasisinin ağırlıklı olarak Fransa Modeli'ni benimsediğini ancak çalıştaydan çıkacak karara saygılı olduklarını ve buna göre karar verileceğini vurguladı.
Özetle, tohumculukta yeni bir dönemin başlangıcı olarak adlandırılan yetki devri ve piyasa denetimi ile yapılmak istenen nedir? Hollanda ve Fransa modeli nasıl bir yetki devri ve piyasa denetimini öngörüyor. Bunları da yarın paylaşacağız.
İpet Altınay yaşama veda etti
DÜNYA Gazetesi'nin eski yazarlarından, halkla ilişkiler sektörünün öncülerinden İpet Altınay yaşama veda etti. Dün sonsuzluğa uğurladığımız İpek Hanım, Trakmak'ta uzun süre "Sohbet" adıyla bir tarım dergisi yayınlanmasına öncülük etti. Kurum dergisi olmasına rağmen tarım konularını ayrıntılı olarak ele alan Sohbet'in her sayısında yazılarımı yayınladı. Tarım konusundaki duyarlılığı ile bilinen sevgili İpet Altınay çok genç yaşta aramızdan ayrıldı. Toprağı bol olsun.