TOBB ve iktidarlar

 

Yasası gereği zorunlu üyeliğin geniş bir taban yarattığı "Yarı resmi kamu kuruluşu" niteliğindeki TOBB her dönemde siyasal iktidarların denetimde tutmak istediği bir örgüt olmuştur. Belli dönemlerde İktidar ile TOBB yönetimi arasında sorunlar yaşanmıştır. Bunların en önemlisi 1969 yılında Erbakan'ın başkanlığa seçilmesi sonrası dönemin AP iktidarı tarafından seçimlerin iptal edilmesidir. Bu tür oda örgütlerinin yapısı, görevleri ve denetimi konusunda TOOB'un da üyesi olduğu Euro Chambres geçen yıl çok önemli bir ortak deklerasyon yayınlayarak doğacak problemlere açıklık getirmiştir…  

 

Türkiye Odalar Borsalar Birliği özel yasası gereği "Yarı resmi bir kamu kuruluşudur". Bu yapısıyla sivil toplum kuruluşlarından farklılık taşır. Tüccarlar ve sanayiciler meslek odalarına mecburi üye oldukları için TOBB'un çok yaygın bir üye tabanı vardır ve 1 milyon 200 bin kayıtlı üye sahibidir.

TOBB bu özel statüsü gereği bir avantajı zorunlu üyelik, bir diğer avantajı siyah plakalı resmi amaç kullanımıdır. Yakın zamana kadar buna ek olarak silah taşıma ruhsat kolaylığı da söz konusuydu. Bu bugün pek önemli bir avantaj olma özelliğini yitirdi.

 

Bu zorunlu üyelik avantajı sadece TOBB'a özgü bir konu değil üyesi olduğu Avrupa Ticaret Sanayi Odaları Euro Chambres'ın farklı ülke üye kuruluşları da bu hakka sahipler. Geçen yıl bu tür konuların tartışılması üzerine Euro Chambres üyeleri kendilerini tanımlayıp görev alanlarını ve denetim yapılarını belirleyen bir ortak deklerasyona imza koydular. Bu bizde bugünlerdeki tartışmalara "Yanıt" niteliğini taşıyor:

 

-Oda tanımı bizim meslek örgütü olarak STK'lardan ayrı olduklarının olduğumuzu ortaya koyar. Hükümetlerin ve yerel yönetimlerin güçlü, etkin ve güvenilir ortağı olarak görev yaparız.

 

-Üyelerinin haklarını koruyan örgütler olarak, demokratik yollarla seçilmiş iş adamlarınca yönetiliriz. Bölgesel kalkınma, mesleki eğitim, şirketlerin  uluslararasılaşmasına yardım ederiz.

 

-Ulusal, bölgesel ve yerel otoritelerin kontrolüne tabi olan, kendi kendini yöneten tüzel kişilikleriz. Bu denetim, bağımsızlığımızı kısıtlayamaz ve kurumsal misyonumuza saygı gösterir.

 

-Oda sistemi Avrupa Hukuku ile uyumludur. Meslek örgütlerine üyeliği zorunlu kılan ulusal yasalar da AB Hukukuna uyumlu yasalardır.

 

Sanırım Gümrük ve Ticaret Bakanlığının torba yasasının tartışma yaratmasının nedeni bu kurallar dışında Hükümet otoritesi uygulamasına yol açacağı için tartışmalara yol açmıştır. Ve Bakan'ın Odalardan gelen tepkiler üzerine basın mensuplarıyla sohbetler yaparak konuya açıklık getirmeye çalışmasının kaynağında da kanımca bu konu yer almaktadır.

 

Türkiye'de Hükümetler zaman zaman bu geniş tabanlı örgüt TOBB'u kontrol altına alma girişimlerinde bulunmuşlardır. Bunlar arasında en yankı uyandıranı rahmetli Necmettin Erbakan ile dönemin iktidarı Adalet Partisi arasında yaşanmıştır.

 

1967 yılında TOBB Genel sekreteri olan Necmettin Erbakan, Anadolu işadamlarıyla gelişen ilişkisi sonrası 25 Mayıs 1969'da TOBB başkanlığına seçilmiş, ancak AP iktidarı bu seçimi iptal edip 8 Ağustos 1969'da Erbakan'ı görevden ayrılma zorunda bırakmıştır. 

 

Belki bu noktada söylenmesi gereken bir konu TOBB yönetimlerinin siyah plakalı resmi araçları bırakmaları ve üyesi bulundukları Euro Chambres'in diğer odaları gibi bir konuma gelmeleri olacaktır. 

 

Doğaldır ki, bu aktardığım konular TOBB ile ilgili denektim artırıcı ve görevden almayı içeren kararların bir torba yasa içersinde ele alınmasının sakıncalarının tartışılması gereğini de ortaya koymaktadır.

 

Avrupa Odalar Birliğinin geçen yıl yayınladığı deklerasyon, Siyasal otoritenin denetiminin bağımsızlığı engelleyici özellik taşımamasını zorunlu kılmaktadır.