TMO’nun bollukla imtihanı
Sezonun ilk buğday hasadı Adana’nın sahil bandında başladı. Nisan sonu başlayan hasat, 15-20 günlük bir erken hasat anlamına geliyor. İlk verim rakamları, geçen yıl olduğu gibi bu yıl da iyi bir buğday rekoltesine işaret ediyor. Ülke genelinde hasat dönemi bölgelere göre birkaç ay farklılık gösterdiğinden, bundan sonraki yağışlar, nihai üretim miktarında belirleyici olacak.
Geçen yılki 22,5 milyon tonluk rekor üretime bu yıl da yaklaşılacağı (22 milyon ton) tahmin ediliyor. Yoklukta yükselen karamsar sesler, maalesef ki bollukta da yükseliyor; depolama, maliyetler, fiyat ve destekler konusunda olumsuz bir hava oluşturulmaya çalışılıyor. Unutmayalım ki geçen yıl da aynı durum yaşanmış ancak ürün fiyatları beklenenin üzerinde açıklanmış, rekor alımlar yapılarak (13,5 milyon ton) depolamada hiçbir sorun yaşanmamıştı.
Hasadın ülke genelinde birkaç ay sürmesi, tüketimin ise tüm yıl boyunca devam ediyor olması depolamayı zorunlu kılıyor. Tüketime bağlı olarak talebin daha istikrarlı olması ancak üretime ve depolama şartlarına göre arzı kontrol edebilmenin daha çok önem arz etmesi ve özellikle de buğdayın arz ve talep esnekliklerinin düşüklüğü, çok hassas bir denge kurulmasını gerektiriyor. İşte bu dengenin sağlanmasında en önemli kurum Toprak Mahsulleri Ofisi (TMO)…
Gıda güvencesinin önemli aktörü: TMO
Hep eleştirilerle hatırlanan, ne üreticiye ne de tüketiciye yaranabilen, sadece işini doğru yapmaya çalışan stratejik bir kurum TMO. Kurumlar hakkındaki bilgileri doğrudan kendi kaynaklarından almayı tercih ederim. Bu açıdan da kurumların stratejik planlarını çok önemserim.
Çünkü bu planlar, o kurumun büyük fotoğrafını yansıtır, vizyon, misyon ve hedefleri konusunda sizi aydınlatırlar. Kurumun web sitesinde 2019-2023 Stratejik Planı yer alıyor. Yeni stratejik plan henüz yüklenmemiş. Yeni dönemin ilk yarıyılını tamamlamak üzereyken bu planın hala kamuoyu ile paylaşılmamış olması önemli bir eksiklik.
Planda, TMO’nun; ülkemizde buğday, arpa, mısır, çavdar, yulaf, çeltik gibi ürünlerde piyasa düzenini sağlamakla görevli olduğu, haşhaş ve uyuşturucu maddelere konulan devlet tekelini de yürüttüğü belirtiliyor. Ayrıca görev alanına giren ürünlerin istikrarlı piyasa koşullarında güvenli bir şekilde işlem görmesini ve sektörün ihtiyaçlarının karşılanmasını sağlamak üzere hem iç hem de dış piyasa gelişmelerini yakından takip ederek piyasalarda istikrarın devamının amaçladığı vurgulanıyor.
TMO, hem üretici hem de tüketiciyi korumakla görevli. İlgi alanındaki ürünlerin fiyatlarının üreticiler açısından normal seviyenin altına düşmesini ve tüketici aleyhine aşırı yükselmesini önlemekle görevli olduğu planda ifade ediliyor. TMO’nun en önemli enstrümanları depolama ve fiyatlama. Spekülatif fiyat oluşumlarını önlemek, ihtiyaç anında doğrudan piyasaya müdahale etmek, kriz zamanlarında ülkenin gıda ihtiyacını karşılamak için yeteri kadar stratejik stok bulundurması da TMO’nun hedefleri arasında yer alıyor.
Fiyat konusunda beklentiler yüksek
Şu anki gündem, üretim maliyetleri ve buğday fiyatının ne olacağı konusu. Öncelikle şunu belirtmekte fayda var: Çok düşük seyreden dünya fiyatları son zamanlarda yükselme eğilimine girdi. Dünya buğday fiyatları sadece son bir ayda yaklaşık olarak yüzde 20 artış gösterdi. TMO, maliyet hesaplarında çok duyarlı. Sulu ve kuru şartlarda maliyetler hesaplanırken dünyadaki gelişmeler ve üretici beklentileri de dikkate alınarak alım fiyatları belirleniyor. Geçen yıl açıklanan yüksek fiyat, bu yıl ekim alanlarını yüzde 8 artırdı. Yüksek üretim maliyetlerimiz ve düşük dünya fiyatları, fazla üretimin yönetimini de güçleştirebiliyor.