TMO 40 bin ton nohut ihraç edecek
Türkiye, 2018 yılında Arjantin, Meksika ve Hindistan'dan 93 bin ton nohut ithal ederek 118 milyon dolar ödedi. Bu ithalatla iç piyasada fiyatların düşürülmesi hedeflendi. İthalatla kısa süreli olarak fiyat düşse de genel olarak yüksek seyretti.
Nohut fiyatının yükselmesi, buğday üretiminden kaçış ve Toprak Mahsulleri Ofisi'nin (TMO) nohut alacağını açıklaması gibi birçok faktör bir araya gelince çiftçi nohut ekimine yöneldi. Özellikle İç Anadolu'da daha önce buğday eken çiftçiler nohut ekti. Türkiye'nin nohut üretimi 2017 yılında 470 bin tondu. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre, 2018 yılında yüzde 34 artışla üretim 690 bin tona yükseldi.
TMO, 2018 ürünü nohut alım fiyatını 27 Haziran 2018'de ton başına 3 bin 250 lira olarak açıkladı ve toplam 95 bin 871 ton nohut alımı gerçekleştirdi.
Genellikle tarım ürünleri ithalatı için görevlendirilen ve bu amaçla ihale açan, TMO bu kez nohut ihracatı için ihale açtı.
Resmi Gazete'nin 24 Ekim 2018 tarihli sayısında yayınlanan Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile TMO’ya hububat ürünlerinin yanı sıra bakliyat ürünlerinden mercimek, fasulye ve nohut ihracatı için yetki verilmişti. Ofis, bu yetkiye dayanarak 40 bin ton nohut ihraç edecek.
İhale 30 Mayıs'ta
TMO, 40 bin ton nohut ihracatı için 30 Mayıs'ta ihale yapacak. Sadece yurtdışında yerleşik firmaların katılacağı ihale ile 20 bin tonu dökme natürel ve 20 bin tonu ise boylanmış 50 kiloluk çuvallarda olmak üzere toplam 40 bin ton nohut ihraç edilecek. İhale 30 Mayıs 2019 günü saat 10.30'da Toprak Mahsulleri Ofisi Genel Müdürlüğü'nde gerçekleştirilecek.
İhale, TMO Yönetmeliği kapsamında kapalı zarfla teklif alma ve akabinde pazarlık yöntemine göre teklif alınmak suretiyle yapılacak.
İhaleye sadece yurt dışında yerleşik firmalar katılabilecek. Bu firmalar ihaleye doğrudan katılabilecekleri gibi Türkiye’de bulunan temsilcilikleri aracılığıyla da katılabilecekler. Faks,posta ve e-posta ile verilen teklifler değerlendirmeye alınmayacak.
İhraç edilecek nohut 2018 yılı ürünü tohumluk olmayan koçbaşı çeşidi nohuttan oluşuyor. İhaleyi kazanan firma, mal bedelini sözleşme hükümleri kapsamında peşin ihracat bedeli olarak transfer edecek.İhracat bedeli ABD Dolan olarak ödenecek.
GDO içermeyen nohut
TMO’nun ihale şartnamesinde ihraç edilecek 40 bin ton nohudun Mersin Limanı'ndan 22 Haziran - 22 Temmuz 2019 tarihleri arasında yükleme yapılacağı belirtiliyor. Şartnamede nohutların Genetiği Değiştirilmiş Organizma (GDO) içermediği belirtilerek ürün özellikleri şöyle ifade ediliyor: "Nohutlarda GDO bulaşan, GDO içeren, GDO'dan üretilen bileşen içeren bulunmamaktadır. Nohutlardan numune alma, analiz ve diğer işlemler yürürlükte olan TS142 Nohut Standardında belirtildiği şekilde yapılacaktır. Nohutlarda canlı böcek ve kalıntısı bulunmamaktadır. Nohutlar kendine özgü renkte olup yabancı tat ve/veya koku içermemektedir."
İthalat yerine ihracat
Türkiye'de en çok yetiştirilen baklagil nohut. Toplam baklagil üretiminin ortalama yüzde 40'ını nohut oluşturuyor. 2017'de iç piyasada fiyatların aşırı yükselmesi, buğday ekimi yerine alternatif ürün arayan özellikle İç Anadolu'daki çiftçiler için nohut üretimi umut oldu. Çiftçinin bu umudunu destekleyen bazı adımlar da atıldı.
Nohut, fasulye ve mercimek üreticilerine ödenen prim desteğinde önemli artışlar yapıldı. 2014 yılında kilo başına 10 kuruş olan destekleme primi 2015'te yüzde 100 artışla 20 kuruşa, 2016'da 30 kuruşa çıkarıldı. 2017'de de 30 kuruş olarak uygulandı. 2018 ürünü nohut, mercimek ve kuru fasulye destekleme primi kilo başına 50 kuruşa yükseltildi. Ayrıca Tarım Bakanlığı tarafından yeraltı sularının yetersiz olduğu tespit edilen alanlarda nohut ekimi yapan çiftçilere ilave yüzde 50 destek artışı sağlanıyor.
Yurtiçi sertifikalı tohum kullanan çiftçiye dekar başına 20 lira, dekar başına 14 lira mazot ve 4 lira gübre desteği sağlanıyor.
Ayrıca Tarım ve Orman Bakanlığı "Nadas Alanlarının Daraltılması Projesi" kapsamında nadas alanlarına nohut ekimi teşvik edildi. TMO, nohut alımı ile görevlendirildi.
Birbirini destekleyen bu adımlar, buğday ekiminden zarar eden çiftçiyi nohut ekimine yönlendirdi. Nohut üretimi bu desteklerle yüzde 34 artışla 470 bin tondan 690 bin tona yükseldi. Nohut ithal eden Türkiye, şimdi nohut ihraç ediyor.
Nohut örneğinde olduğu gibi, istendiğinde ve doğru politikalar uygulandığında Türkiye, birçok tarımsal ürünü ithal etmek yerine hem kendi ihtiyacını karşılayabilir hem de ihracat yaparak ülkeye döviz kazandırabilir. Yeter ki, ithalatçı politikalardan vazgeçilsin.
Girdi maliyetleri düşürülmeli
Nohut ihraç ediliyor diye üretimde sorun olmadığı anlaşılmasın. Birçok üründe olduğu gibi nohutta da çiftçinin en önemli sorunu yüksek girdi maliyetleri. Mazot, gübre, ilaç, tohum, işçilik başta olmak üzere üretimde kullanılan girdilerin fiyatı sürekli artıyor. Girdi maliyetlerini düşürücü önlemler mutlaka alınmalı. Üretimin sürdürülebilir olması ve çiftçinin para kazanması için istikrarlı bir politikaya ihtiyaç var.
Bütün bakliyat ürünlerinde olduğu gibi, nohutta da tohum üretimi konusunda sorunlar yaşanıyor. Özel sektörün ilgi göstermediği tohum üretimi devlet tarafından yapılması gerekiyor. GAP Tarımsal Araştırma Enstitüsü'nün bu konuda ciddi çaba gösterdiğini, geçen yıl dekara 400 kilo verim alınan "ubet" çeşidini tescil edildiğini biliyoruz. Bu tür çalışmaların daha yaygınlaştırılması gerekiyor.
Özetle, Arjantin'den, Meksika'dan, Hindistan'dan nohut almak yerine, Kırşehir, Yozgat, Ankara, Uşak, Karaman, Konya'da, Adıyaman'da üretim yapmamız gerekiyor.