TL, reel olarak eylülde en düşük düzeye indi
Merkez Bankası'nın hesapladığı TÜFE bazlı reel efektif döviz kuru endeksi eylül ayında 90.95 düzeyine geriledi. 2003 yılı baz alınarak hesaplanan endekste, eylül ayındaki 90.95, ikinci en düşük düzeyi gösteriyor. Ama, daha önce en düşük değerin, hesaplamanın başladığı 2003 yılının ocak ayında oluştuğu dikkate alınırsa ve söz konusu yılın baz yılı olmasından ötürü kendine özgü koşulları bulunduğu göz önünde bulundurulursa, eylüldeki 90.95'e en düşük düzey demek gerekiyor. Hem zaten eylüldeki 90.95 ile ocak 2003'te oluşan 89.55 arasında çok büyük bir fark da yok.
***
Reel efektif döviz kurunun 100'ün altında olmasının TL'nin reel olarak değer kaybettiğine, 100'ün üstünde olmasının ise TL'nin değerli seyrettiğine işaret ettiğini belirtelim.
Reel efektif döviz kuru hesaplaması, diğer ülkelerin Türkiye'nin dış ticaretindeki ağırlıkları dikkate alınarak hesaplanıyor. TL'nin bu ülkelerin paralarına karşı olan değer değişimi, Türkiye'deki enflasyon ve ilgili ülkelerdeki enflasyon göz önünde bulunduruluyor.
***
Reel efektif döviz kuru endeksi ocak ayında 108.34 düzeyinde bulunuyordu. Aradan sekiz ay geçti ve eylüle geldik, endeks 90.95'e geriledi. Yani bu dönemde TL reel olarak yüzde 16 değer yitirmiş oldu.
Bu değer kaybının yarıdan fazlası da son iki ayda yaşandı. TL, ağustos ve eylül aylarında hemen hemen aynı oranda, yüzde 4.5'er değer yitirdi.
Hesaplamada çok sayıda ülke parası yer alıyor; ama Türkiye ticaretini büyük ölçüde dolar ve euro ile yaptığı için bu iki paranın reel kur hesaplamasındaki ağırlıkları çok büyük. Bu iki paranın son iki ay TL'ye karşı çok değer kazandıkları da ortada.
Temmuz ayı ortalaması 2.69 olan dolar, yüzde 5.9 artışla ağustosta 2.85'e çıkmıştı. Dolar, eylülde de yüzde 5.3 arttı ve 3.00'e yükseldi.
Euroda ise temmuz ortalaması 2.97 düzeyinde bulunuyordu. Euro, ağustosta yüzde 6.7 artışla 3.17'ye, eylülde yüzde 6.3 artışla 3.37'ye yükseldi.
Dolar ve eurodaki bu değerlerin, ay sonunu değil, ay ortalamasını gösterdiğini bir kez daha belirtelim.
Ekimde düşüş durabilir
Henüz ekim ayında çok yol almış değiliz. Ancak, dövizde son iki ayda yaşanan hızlı artış sanki biraz durmuş gibi. Ekim ayının bugüne kadarki ortalaması dolarda 3.01, yani eylül ortalamasıyla aynı sayılır. Euronun ortalaması ise 3.37, eylüle göre hiç değişiklik yok.
Dolar ve euroda ekimde ortaya çıkabilecek yüzde 2'ye kadarki artışlar reel efektif döviz kurunun daha da aşağı gitmesi sonucunu da vermeyebilir. Yüzde 2'nin önemi şu; ekim ayında bu dolaylarda bir enflasyon bekleniyor. İlk bakışta bu çok yüksek bir tahmin gibi görünebilir, ama değil. Türkiye'de ekim aylarında enflasyon hep yüksektir ve dünkü yazımızda bir kez daha değindiğimiz gibi son yıllar ortalaması zaten yüzde 2'ye işaret ediyor.
Dolayısıyla yüzde 2 civarında gerçekleşecek bir enflasyon ve yine bu civarda kalacak bir kur artışı, reel kur endeksinin değişmemesi sonucunu doğurabilir. Ama enflasyon çok düşük gerçekleşir ya da enflasyon yüzde 2 olduğu halde kur artışı çok hızlanırsa, reel efektif döviz kuru endeksinin 90'ın altına indiğini görürüz.
