TL değerli ama iyi ki bir günah keçimiz var (Merkez Bankası)

Değerli TL'den en çok şikayet edenlerden birisiyim. Değerli kur, ya da daha doğru tabiri ile "aşırı değerli" yani olması gerektiğinden daha değerli kur, sanayi üreticilerinin rekabet gücünü diğer ülkelerden rakiplerine göre suni olarak dezavantajlı duruma sokuyor. Ticaret açığı artıyor. Ülkenin yurt dışına borcu/yükümlülükleri artıyor. Bu arada kırılganlğı da.

Bu konuları ciddiye almayanlar; yukarıdaki paragraftaki fikirlere katılmayanlar var. Tartışılır. Bir iktisatçıya göre çok açık bir "mekanizma" diğerine "saçmalık" olarak görünebilir.

Ancak aynı fikirlere katılanlar arasında da önemli ayrıntılarda farklılıklar olabiliyor. Kuru kim değerli kılıyor sorusu da bunlardan.

Son dönemde bir TCMB düşmanlığı başladı ki sorma gitsin. Mantık kısaca şöyle işliyor: 

1.Değerli TL'nin müsebbibi TCMB;

2.Hain TCMB istese müdahale ederek TL'nin değerini düşürür ancak düşürmüyor.

Değerli TL'nin müsebbibi TCMB'mi? Kısmen evet. TCMB enflasyonu hedefliyor. Diğer konjonktürel şartlarla birleşince bu para politikasının yan ürünü (ya da "yan fiyatı") olarak değerli kur çıkıyor ortaya. Tersine bir sebepselllik de var. Değerlenen kur (değerli kur değil değerlenen kur) enflasyonun düşmesine katkı yaptığı gibi, değeri düşmeyen kur da enflasyonun artmamasında olumlu rol oynuyor.

Gelelim mantığın ikinci ayağına; TCMB isterse kuru düşürür ama düşürmüyor.

Burada da iki alt soru var. Birincisi: TCMB kanunen kuru düşürmeyi hedefleyebilir mi? Cevap hayır. TCMB kanunun dördüncü madddesi açık:

"Bankanın temel amacı fiyat istikrarını sağlamaktır. Banka, fiyat istikrarını sağlamak için uygulayacağı para politikasını ve kullanacağı para politikası araçlarını doğrudan kendisi belirler. Banka, fiyat istikrarını sağlama amacı ile çelişmemek kaydıyla Hükümetin büyüme ve istihdam politikalarını destekler."

Durum son derece açık. TCMB bir yürütme organıdır; yasama organının verdiği kanuni çerçeve içinde hareket etmesi beklenir. TCMB'nin ihracatçının rekabet gücünü artıracak şekilde kurun değelenmesini sağlamak gibi bir görevi yok. TCMB'nin yasal görevi enflasyonu düşürmek. Örneğin, TCMB, müdahale ederek TL'nin değerinin düşmesini sağlasa bu da enflasyonu artırsa kanun dışı davranıyor olur.

Kurla ilgili eleştirilerin yönlendirilmesi gereken makam TCMB değil hükümet ve meclisdir. Hükümet değerli TL'nin Türkiye'ye zarar verdiğini düşünüyorsa çeşitli tedbirler alır (örneğin Brezilya 2009 ekim ayında sermaye girişlerine tam da bu sebeple "Tobin vergisi" koydu). Bu tedbirlerin arasında merkez bankası kanununda değişiklikler de olabilir. Örneğin, dördüncü maddeyi Fed yasasındaki amaç maddesine benzer bir hale getirir. Bu gerçekleşirse TCMB'yi bu konuyla ilgili suçlayabilirsiniz.

İkinci alt soru: TCMB istese (tek başına) TL'yi zayıflatacak müdahale araçlarına sahip mi?

Bu daha da önemli bir soru. Cevap: bu uluslararası konjonktürde TL'yi zayıflatmak pek kolay değil. Bazı araçlar var. Etkinlikleri tartışma konusu. Her şeyden önce cesaret gerektiriyor. Başka yazıların konusu...