Ticarette ‘sıkı para’ etkisi

Geçen yılın ikinci yara­sından itibaren uygu­lamaya konulan “sıkı para” politikasının ekonomiyi soğutucu etkileri giderek be­lirginleşiyor. Ticaretteki da­ralmanın istatistiklere yansı­ması mayıs ayında somutlaştı.

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), ticaret sektöründe fa­aliyet gösteren farklı tür ve bü­yüklükteki girişimlerin satış hacimlerini aylık olarak ölçen (2021=100) bazlı Ticaret Sa­tış Endeksi’nin mayıs ayı so­nuçlarını açıkladı. Gelir İda­resi Başkanlığı’na 1 no’lu KDV beyannamesi veren bütün gi­rişimlerin kapsayan endeksin mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış sonuçları, sektör­deki daralma ivmesini ortaya koydu. Buna göre motorlu kara taşıtları ile toptan ve peraken­de ticaretin toplamından olu­şan ticaret sektörü satış hacmi önceki aya göre yüzde 3,4, yıl­lık bazda da yüzde 3,8 azaldı.

Otomotivde sert daralma

Satış hacimleri aylık bazda motorlu kara taşıtlarının ve motosikletlerin toptan ve pe­rakende ticareti ve onarımın­da yüzde 1, bunun dışında ka­lan toptan ticarette yüzde 5,1, perakende ticarette de yüzde 0,2 düşüş kaydetti.

Takvim etkisinden arındı­rılmış endekse göre mayıs iti­barıyla yıllık bazda toplam ti­caret hacmi de yüzde 3,8 dara­lırken, bu kapsamda motorlu kara taşıtlarının ve motosik­letlerin toptan ve perakende ticareti ile onarımına ait sa­tış hacminde yıllık azalış yüz­de 18’e ulaştı. Motorlu taşıt­lar dışındaki ürünlerin toptan ticaretinde satış hacmi de bir yıl önceye göre yüzde 4,6 aza­lırken, perakende ticaret sa­tış hacminde yıllık bazda yüz­de 5,8 oranında bir artış oldu.

Ancak aylara göre seyre bakıl­dığında perakende ticarette­ki artışın belirgin biçimde iv­me kaybettiği görüldü. Pera­kende ticaret satış hacminde geçen yılın aynı ayında yüzde 30,9 olan yıllık artış, izleyen dönemde ivme kaybederek bu yıl nisanda yüzde 10,2’ye geri­lemişti. Mayıstaki yıllık artış oranının yaklaşık son iki yılın en düşüğü olduğu belirlendi.

Ev eşyası satışlarında düşüş

Motorlu taşıtlar dışında ka­lan toptan ticarette satış hac­mine alt bileşenler bazında bakıldığında yıllık bazda en sert düşüşlerin makine, ekip­man, aksam ve parçaları, bü­ro mobilyaları ve ev eşyasında olduğu görüldü. “Diğer maki­ne, ekipman, aksam ve parça­ları ile büro mobilyaları”nın toptan ticaretinde satış hac­mi aylık bazda yüzde 0,3, yıllık bazda yüzde 11 düşüş kaydetti. Ev eşyalarının toptan ticareti mayısta önceki aya göre yüz­de 7,6, bir yıl önceye göre de yüzde 6,4 düşüş gösterdi. Ge­çen yılın aynı ayındaki yıllık artış birinci gruptaki ürünler­de yüzde 19,6, ev eşyasında ise yüzde 14,4 olmuştu.

Önceki aya göre yüzde 11,1’le sert bir düşüş kaydeden tarım­sal hammadde ve canlı hay­vanların toptan ticaretinde yıllık bazda yüzde 1,3 daralma yaşandı. Aylık bazda yüzde 1,2 düşüş kaydeden gıda, içecek ve tütün toptan ticaretinde yıl­lık artış mayıs itibarıyla yüzde 3,1’e indi. Bilgi ve iletişim tek­nolojisi ekipmanlarının top­tan ticareti de aylık bazda yüz­de 6 geriledi ve bu ürünlerin satış hacminde yıllık artış yüz­de 2’ye kadar düştü.

Belirli bir mala tahsis edil­miş mağazalardaki diğer top­tan ticarette aylık yüzde 5,3, yıllık yüzde 7,4, belirli bir mala tahsis edilmemiş mağazalar­daki diğer ürünlerin toptan ti­caretinde aylık yüzde 5,2, yıl­lık yüzde 4,3 düşüş yaşandı.

Mayısta, bir ücret veya sözleş­meye dayalı olarak yapılan top­tan ticaret ise aylık bazda yüzde 7,8, yıllık bazda yüzde 5,4 arttı.

Akaryakıt satışları azaldı

Perakende ticarette ise sa­tış hacmine ürün grupları ba­zında bakıldığında otomo­tiv yakıtındaki aylık yüzde 1,1 ve son bir yıl itibarıyla yüzde 9,2’lik daralma dikkati çek­ti. Akaryakıtta son bir yıldaki aşırı pahalanmanın tüketimi kıstığı görüldü.

Tüketimde en büyük paya sahip olan gıda, içecek ve tü­tünde satış hacmi aylık bazda sadece yüzde 0,1 artarken, yıl­lık bazda artış da yüzde 8,’e in­di. Bu ürünlerin satış hacmin­de yıllık artış geçen yılın aynı ayında yüzde 23,3 düzeyinde bulunuyordu.

Perakende satış hacmi, bil­gisayar, bilgisayar donanım ve yazılımları, kitap ve iletişim aygıtlarında aylık bazda yüzde 0,8 daraldı, bu grupta yıllık ar­tış yüzde 12,2’ye geriledi. Ses ve görüntü cihazları, hırdavat, boya ve cam, elektrikli ev alet­leri, mobilya vb. ürünlerin sa­tış hacmi aylık bazda yüzde 0,8, yıllık bazda yüzde 1,8 daraldı.

Perakende tezgâh dışına kaydı

Tekstil, giyim ve ayakkabıda perakende satışlar aylık bazda yüzde 0,9, yıllık bazda yüzde 4,4 artış kaydetti. Eczacılık ürün­leri, tıbbi ve ortopedik ürünler, kozmetik ve kişisel bakım mal­zemelerinde aylık bazda yüzde 0,7 artan satışlarda yıllık artış yüzde 13,6’ya geriledi. Posta yo­luyla veya internet üzerinden satışlar aylık bazda yüzde 1,8, yıllık bazda yüzde 18,8 arttı.

Veriler, perakende satışlarda mağaza, tezgâh ve pazar yerleri dışındaki alanlara yönelişe de işaret etti. Belirli bir mala tah­sis edilmiş mağazalardaki pe­rakende ticaret aylık bazda yüz­de 1,3 düşüş kaydetti, satış hac­minde yıllık artış yüzde 8,8’e geriledi. Bu alandaki daralma özellikle otomotiv yakıtı ve ev eşyasında, kısmen de gıda, içe­cek ve tütün ürünlerinde düşen satış hacminden kaynaklandı.

Buna karşılık, tezgahlar ve pazar yerleri vasıtasıyla ya­pılan perakende ticaret aylık yüzde 1,5, yıllık yüzde 20,9; ma­ğazalar, tezgahlar ve pazar yer­leri dışında yapılan perakende ticaret de aylık yüzde 1,9, yıllık yüzde 18,7 artış gösterdi.

Toplam ciro endeksi mayısta yıllık bazda yüzde 66,8 arttı

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) mayıs ayına ilişkin ciro endekslerini açıkladı. Buna göre, mevsim ve takvim et­kisinden arındırılmış toplam ciro endeksi, mayısta aylık bazda yüzde 0,8 artış göster­di. Takvim etkisinden arındı­rılmış sanayi, inşaat, ticaret ve hizmet sektörleri toplam ciro endeksi, aynı ayda yıllık baz­da yüzde 66,8 arttı.

Sanayide takvim etkisinden arındırıl­mış ciro endeksi, mayısta yıl­lık bazda yüzde 60,4 yükseldi. Mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış sanayi ciro en­deksi de söz konusu ayda bir önceki aya kıyasla yüzde 1,5 arttı. İnşaat sektöründe tak­vim etkisinden arındırılmış ci­ro endeksi, mayısta yıllık baz­da yüzde 87,4 , mevsim ve tak­vim etkisinden arındırılmış inşaat ciro endeksi de nisan ayına göre yüzde 5,7 artış he­saplandı.

Takvim etkisinden arındırılmış ticaret ciro en­deksi, mayısta geçen yılın ay­nı ayına göre yüzde 65,1 artış gösterdi. Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış tica­ret ciro endeksi ise bir önceki aya kıyasla yüzde 0,7 azaldı. Hizmet sektöründe takvim et­kisinden arındırılmış ciro en­deksi, mayısta geçen yılın ay­nı ayına göre yüzde 80,6 arttı. Mevsim ve takvim etkilerin­den arındırılmış hizmet ciro endeksi de bir önceki aya kı­yasla yüzde 3,4 artış kaydetti.