Ticarete atılma eğiliminde durum

Bir ekonominin krize ya da daha hafif bir ifadeyle sıkıntıya girdiğinin veya bu tür darboğazlardan çıkmakta olduğunun en belirgin işaretlerinden biri de ticarete atılma hevesindeki durum. Bu dönemlerde, kurulan ve kapanan şirketlere ilişkin verilerle yine kurulan ve kapanan gerçek kişi ticari işletmelere ilişkin veriler, krize girilmekte mi olduğunu, yoksa çıkış sürecinin mi başladığını çoğu kez somut bir şekilde gösteriyor.

Elimizde şirket kuruluş ve kapanışlarıyla gerçek kişi ticari işletmelere ilişkin kuruluş ve kapanışları gösteren on aylık veriler var. Bu veriler, bir kıyaslamada yapılmadan tek başlarına pek bir anlam ifade etmekten uzaklar. O yüzden, 2003 yılından bu yana olan verilerle bir kıyaslama yapmak istedik. Verileri kıyaslarken, kurulan her 100 şirket ya da gerçek kişi ticari işletmeye karşılık kaç tane kapandığını çıkardık.

2003-2007 döneminin kendine özgü koşulları var. 2008 ve 2009 ise kriz dönemi. 2003-2007 döneminde kurulan her 100 şirkete karşılık ortalama 18 şirketin kapandığını görüyoruz. 2008 yılına gelindiğinde kurulan 100 şirkete karşılık kapananların sayısı 20'ye çıkıyor. Üstelik 2008'in tümünde kriz hissedilmiş de değil. Kurulan-kapanan dengesi 2009'da biraz daha bozuluyor; söz konusu yılda kurulan her 100 şirkete karşılık 23 şirket kapanmak durumunda kalıyor. Ve geliyoruz bu yıla… İlk on ayın verileri, kurulan her 100 şirkete karşılık 24 şirketin kapısına kilit vurmak zorunda kaldığını gösteriyor.

Şirketleşme eğilimindeki tablo, krizin tortusunun yok olmadığını somut biçimde ortaya koyuyor. Kapanan şirket sayısının kurulanlara oranı şimdiye kadarki en yüksek düzeyde seyrediyor.

Şirketleşmedeki eğilimi neredeyse birebir gerçek kişilerce kurulan ticari işletmelere ilişkin verilerde de görmek mümkün. 2003-2007 döneminde kurulan her 100 işletmeye karşılık yıllara göre 36 ile 48 arasında işletme kapandı. Bu beş yılın ortalaması 42 oldu. 2008 yılında ise kurulan her 100 işletmeye karşılık kapanan sayısı birde 80'e fırladı. Ne var ki, 2008'de sayının böylesine yüksek olması, yaklaşık 12 bin işletmenin re'sen kapatılmasından kaynaklandı. Re'sen kapatılan bu 12 bin işletme düşüldüğünde, kurulan-kapanan dengesi 56'ya iniyor.

Gerçek kişi ticari işletmeler asıl sıkıntıyı geçen yıl yaşadı. Geçen yıl, kurulan her 100 işletmeye karşılık 74 işletme kapandı. Bir başka ifadeyle, kurulan her 4 işletmeye karşı 1 işletme kapanmak durumunda kaldı.

Bu yıl ise sınırlı bir iyileşme göze çarpıyor. İlk on ayın verilerine göre, kurulan her 100 gerçek kişi ticari işletmeye karşılık 60 işletme kapısına kilit vurdu.

Ticari faaliyete soyunmak, yeni şirket ya da ticari işletme kurmak ekonominin geleceğine dönük güvenin en temel göstergelerinden. Ya da cümleyi tersinden kurgularsak, bu tür girişimlerden olabildiğince kaçınmak, ekonomiye güven duyulmadığının en tipik göstergesi. İlk on ayın rakamları, gerek şirket, gerekse ticari işletme kuruluşunda geçen yıla göre bir artış olduğunu gösteriyor. Ancak, henüz şirket kuruluşunda rekor yılı olan 2007'ye, gerçek kişi ticari işletme kuruluşunda rekor yılı olan 2006'ya kolay kolay ulaşılamayacağı anlaşılıyor. Yani ekonomiye duyulan güven ve bunun yansıması olarak şirketleşme ve işletme kurma eğilimi öylesine sekteye uğradı ki, açığı kapatmak pek kolay olmayacak.