Ticaret açığı dinamikleri
Eylül ayı cari dengesinin 3.3 milyar dolar gelmesiyle 12 aylık cari açık 59.1 milyar dolarolarak gerçekleşti. Geçen yılın eylül ayındaaynı rakamlar 2.7 ve 58.5 milyar dolardı. Cariaçık toplam olarak yükseliyor. 12 aylık cariaçık Aralık 2012’de 50.1, Haziran 2013’de ise54.5 milyar dolardı. Cari açıktaki bu yükselmeenerji ve altın kalemlerinden kaynaklanmayadevam ediyor. Önce toplam dış ticaret rakamlarına bakalım. 12 aylık dış ticaret açığı 2012 sonunda 85.0 milyar dolarken, Haziran 2013’de 90.3milyar dolara, eylülde ise 94.6 milyar dolaraçıktı.
Yani, dış ticaret açığı 9 ayda yüzde 11’inüzerinde artış gösterdi. Aynı dönemde enerji ve altın dışı ticaretaçığı 34-35 milyar dolar arasında gezindi. Enerjive altın dışı dış ticaretdengesini “temel dışticaret dengesi” olarakadlandırabiliriz. Ticaret açığı bu sene eylülayında temel dış ticaret açığı 3.1 milyar dolardı. Aynı rakam geçen sene eylül ayında3.4 milyar dolar, geçen sene aralık ayındaise 2.9 milyar dolar olmuştu.
Bu durum kötühaber olmasa da iyihaber de değil. Bu sene yüzde 3 civarında büyüyeceksek, bu düşükbüyüme oranında dahi sadece temel dış ticaretaçığımız bile GSYİH’nın yüzde 4.5’u civarındadış ticaret açığı veriyoruz demektir. Oysa, Türkiye ciddi boyutta enerji açığı olan bir ülke.Bugünkü enerji fiyatlarıyla 50 milyar dolar civarında enerji açığı veriyoruz. Bu da GSYİH’nınkabaca yüzde 6’sına tekabül ediyor. Dolayısıyla,net altın ihracatındaki hareketleri bir tarafa bıraktığımızda GSYH’nın yüzde 1011’i oranındadış ticaret açığı vermeye devam edeceğiz. Bu açık turizm başta olmak üzere net hizmet gelirleriyle kapanıyor. Kısa dönemde bukalemlerde büyük artış gerçekleştirmek zor.
Eğer bu reel kur seviyelerinde büyüme hızlanırsa “temel” dış ticaret açığı en az 12 puancivarında yukarı çıkıyor. Net altın ithalatınınolduğu yıllarda da cari denge daha da kötüleşecek. Bu durumda, cari açık Türkiye’nın başınabela olmaya devam edecek. Cari açıktan kalıcıolarak kurtulmanın üç yolu var. Birincisi, yerli,enerji kaynaklarının bulunması. Bu konuda bazıçalışmalar yapılıyor ancak henüz sevindiricibir sonuç yok. İkincisi, ihracatın motoru olansanayi sektörünün dönüştürülmesi ve güçlendirilmesi. Bu konuda da çalışılıyor ancak bukonuda da henüz güçlü sonuçlar yok. Üçüncüsü, kurun aşırı değerlenmesinin önüne geçilmesi. Bu konuda çalışma yok.