Teşviksizler ilk kez teşvik alıyor
Dünyada 1970 yıllarında yürürlüğe giren vergi indirimi, arsa tahsisi, yatırım desteği içeren 2. nesil teşvikler ülkemizde 23 Ocak 1998 yılında yürürlüğe giren 4325 sayılı Teşvik Yasası ile gündeme geldi. 2002 yılında 5084 sayılı Teşvik Yasası uygulamaya kondu. 2007 yılında bu teşvik sistemi daraltılarak 5 yıl uzatıldı. 2009 yılında bunun yanında 4 bölgeli teşvik uygulamasına geçildi. 2012 yılı temmuz ayında ise 6 bölgeli sistem gündeme geldi. Bu sisteme kadar pek yatırım almayan Doğu ve Güneydoğu illerinde teşvik ağacı ilk kez bu dönemde yeşermeye başladı. Arkadaşımız İbrahim Ekinci’nin haberinden 6 bölgeli teşviğin 6. Bölge’de önemli otel yatırımlarını da ivmelendirdiğini öğreniyoruz.
Ekinci’nin haberinden, 6. Bölge teşvik kapsamındaki 15 Doğu ve Güneydoğu ilinden Ardahan ve Bingöl illerinde yeni otel yatırımı yer almazken diğer 13 ilde iş ve turizm amaçlı 28 otel yapımının gündemde olduğunu öğreniyoruz. Bunlar ağırlıklı olarak 3-4 yıldızlı, oda sayıları az küçük oteller iken, üçünün 5 yıldızlı olduğu da haberde belirtiliyor. Bölgede yeni otel yatırım toplamının 184 milyon liraya ulaştığı bilgisi de haberde yer alıyor.
Bilindiği gibi teşvik sistemlerinin temel amacı, yatırımları, üretimi, istihdamı ve rekabet gücünü artırmaktır. Bunu yaparken bölgeler arası eşitsizlikleri azaltmayı da amaç edinir...
Bu amaçlar açısından baktığımızda, ülkemizde 15 yıldır uygulanan ilk üç teşvik döneminde bölgeler arası eşitsizliği azaltmaktan çok artırıcı bir sonuç verdiği sonucuna varıyoruz.Sadece 2012 Temmuz’unda gündeme gelen 6 bölgeli teşvik sistemi sonrası 6. Bölge’deki 15 ilin teşviklerden yararlanmalarının arttığına tanık oluyoruz. Bunda son teşvik yasasında 6. Bölge’deki illerde diğer bölgelerden farklı olarak gelir vergisi stopaj desteği ve sigorta prim desteğinin, eski teşviklerdeki 5 yıllık sürenin iki katına 10 yıla çıkarılmış olması rol oyuyor.
4325 sayılı teşvik döneminde doğu ve güneydoğu illeri yatırım çekemezlerken, yatırım çeken Bilecik ili oldu. İstanbul sanayicileri bazı tesislerini bu teşvik imkanlarından yararlanmak için yakınlarındaki kişi başına 1500 dolar milli gelirli Bilecik’e taşıdılar.
5084 sayılı yasa 36 ilden başlayıp 13 il ve iki ada ilçesinin eklenmesiyle 51 merkeze yayılıp, “her yere teşvik” haline dönüşünce Doğu ve Güneydoğu illerinden sadece Diyarbakır’a çok az yatırım gelirken diğer bölge illeri hemen hemen hiç yatırım almadı. Buna karşılık 15 doğu güneydoğu iliyle aynı değerleri taşıdığı belirtilen Uşak, İzmir’den; Osmaniye, Adana’dan; Düzce İstanbul’dan taşınmalarla bu teşvik döneminden yararlanan iller oldu.
2009 yılında gündeme gelen dört bölgeli teşvik döneminde 136 milyar 300 milyon liralık teşvik uygulandı. Bunun yüzde 68’ini gelişmiş 24 ilin oluşturduğu 1’inci ve 2’ci bölgedeki iller kullanırken, 57 ilin yer aldığı 3’üncü ve 4’üncü bölge illerinin alabildiği pay sadece yüzde 32’de kaldı.
2012 Temmuz’unda yürürlüğe giren 6 bölgeli sistemde ise geçen yılın son çeyreğinde ve bu yılın ilk çeyreğinde 15 doğu ve güneydoğu ilinin toplam taeşviklerden aldıkları pay yüzde 6.5’ten yüzde 9.7’ye yükseldi. Bölgenin çektiği teşvikli belge sayısı yüzde 74, yatırım tutarı ise yüzde 199 oranında artış gösterdi. 6. Bölge’nin 15 ilinin yılın ilk çeyreğindeki 2 milyar 197 milyon liralık teşvik miktarı en gelişmiş illerin ve büyük yatırımların yer aldığı birinci bölgenin çektiği 7 milyar 799 milyon liralık teşviğin yüzde 29’una yükseldi. Diğer bölgelerin çektiği teşviklerle aralarındaki farklar da önemli oranda azaldı. Bu sonuçlar teşviklerden yararlanamayan illerin de artık yatırım almaya başladığını gösteriyor.