Teşvik, komşuları birbirine düşürmemeli
Teşvik uygulamalarında 15 yıl önceki 4325 sayılı yasadan başlayarak, 5084’te devam eden 4 teşvik uygulamasında gündeme gelen en önemli şikayetlerden birisi komşu iller arasındaki farklı uygulamalardır. Bunun komşu illerin birbirini kıskanmasına, çekişmeler yaşanmasına yol açtığına tanık olduk. 5084 uygulaması sırasında Düzce, Osmaniye ve Uşak’ın çevrelerindeki illerden daha avantajlı yatırım imkanına sahip olmaları, bu illerin yatırım çekerken, komşu illerinin yatırım çekememesi bu tarz sonuçlar doğurdu.
Arkadaşımız Sedat Alp’in haberinden 6 bölgeli yeni teşvik sisteminin İzmir-Manisa arasında benzer bir eşitliksizlik şikayetine yol açtığını öğreniyoruz. İzmirlilerin bu olumsuzluğu gidermek için birbirine sınır kendi OSB’leri ile Manisa OSB’lerinde aynı teşvik uygulamasına geçilmesini talep ediyorlar. Oda ve OSB yöneticileri “Çözüm olarak bölgelerindeki 13 OSB’nin tam olarak doluncaya kadar Manisa ile aynı teşvik oranlarının uygulanması yolundaki isteklerini ilgili bakanlıklara ilettiklerini ve taleplerine karşılık beklediklerini” açıklıyorlar.
Manisa’ya sınır 1. Bölge teşvik sisteminde yer alan Başyurdu OSB Başkanı Aydın Telseren, konu ile ilgili açıklamasında, “Bulunduğumuz bölgede 4 ayrı yerde 4 ayrı teşvik uygulanması devlet eliyle yapılmış bir haksızlığı gündeme getiriyor. Taş atımlık mesafede Turgutlu OSB ile aramızda yatırımın başlangıcında yüzde 25 fark oluşuyor. Başyurdu’ndaki 85 parsel dolu olmasına karşın 2 fabrika ruhsat ve proje aşamasında. Teşvikte eşitsizlik olmasaydı şu anda bölgemizde 20 fabrikanın temeli atılmış olurdu” diyerek yakınmasını dile getiriyor.
Haberde Kalkınma Bakanı Cevdet Yılmaz’ın bu eşitsizlik sorulduğunda “İzmir OSB’lerin büyük ve stratejik yatırımları çekerek 5. ve 6. Bölge teşviklerinden yararlanma önerisini dile getirdiği” bilgisine yer veriliyor. Başbakan Yardımcısı Ali Babacan’ın Temmuz 2012 tarihinde yürürlüğe giren yeni teşvikte 1.5 yıl sonundaki değerlendirmeye göre revizyon yapılabileceği açıklaması da haberde yer alıyor. Son teşvik uygulaması 6. Bölgeye bir canlanma getirirken, diğer bölgelerde komşu illerde İzmir-Manisa örneğinde olduğu gibi eşitliksiz iddialarıyla yakınmalar dile getiriliyor.
O nedenle 2013 yılı sonunda yapılacağı Ali Babacan tarafından belirtilen revizyonda bu şikayetleri ortadan kaldıracak bir düzenleme teşvikte havza sistemi uygulamasına geçilmesi olabilir. Ama asıl eşitlik yaratacak düzenleme ise kentsel ve bölgesel düzenleme yerine, teşvikte “proje bazlı” düzenlemeye geçilmesi olmalıdır. Böylece, mukayeseli üstünlük yaratacak, üretimi, istihdamı ve ihracatı artıracak, yerli kaynak kullanan yatırımlara teşvikte öncelik verilebilir.
Son 15 yıldır uyguladığımız teşvikler, bölgeler arası eşitsizliği azaltamadığı gibi, ithalatı geriletici yerli hammadde kullanımını artırıcı, ihracatı ivmelendirici yeterli sonucu vermemiştir. Teşviklerin proje bazlı olması ve havza modelleri içersinde ele alınması daha kontrollü sonuçlar vermesine ve daha yüksek fayda yaratmasına yol açabilir.