Teşvik (genişlemeci maliye) paketlerinin etkinliği
Hatırlarsınız krizin başlarında teşvik paketleri çok konuşulurdu. Kriz sırasında hem Avrupa hem ABD'nde maliye politikaları genişletildi. Bu da borç stokunun hızla artmasının sebeplerinden biriydi. 2009 sonlarında durumun iyiye gittiğinin düşünüldüğü dönemde hem maliye hem da para politikasının daraltılarak kriz dönemi politikalarından "çıkış" tartışılıyordu. Sonradan, bunun erken bir tartışma olduğu anlaşıldı. Şimdi durum 2009 sonundan çok daha kötü. Türkiye de 2009 da teşvik paketlerini açıkladı. Diğer faktörlerin yanında bu genişleme 2009'da bütçe açığının genişlemesine sebep olmuştu.
Şimdi iktisatçılar geriye bakarak mali genişlemenin reel etkilerini değerlendirmeye başladılar. 2009'da IMF de bu konuda bazı çalışmalar yayınlanmıştı.
Önde gelen akademik dergilerden olan Journal of Economic Literature (Eylül 2011 sayısı) üç iktisatçıya bu konuda kısa akademik değerlendirmeler yaptırmış. Bu akademisyenlerin (Valerie Ramey, John Taylor ve Jonathan Parker ) görüşlerinin en kısa özeti bu konuda çok araştırma yapıldığı ancak hala pek bir şey bilemediğimiz. Daha detaya girersek:
"Ramey, şu ana kadar yapılan çalışmalar incelendiğinde maliye çarpanı ile ilgili ekonometrik çalışmaların, çarpanın büyüklüğüyle ilgili çok geniş bir yelpaze ortaya çıktığını ancak mantıklı bir aralığın 0.8 ile 1.5 olduğunu söylüyor. Yani, vergi artırımı olmadan (borçlanarak) kamu harcamalarındaki 100 TL'lik bir artış GSYİH'da yirmi TL'lik azalış ile 150 TL'lik bir artış arasında etki yapabilir.
"John Taylor, ABD'ndeki teşvik paketlerinin esasında kamu harcamalarını ve hatta tüketici harcamalarını da artırmadığını hesaplamalarla anlatmış. Taylor'ın hesaplamalarına göre ABD'deki teşvik paketleri transferler ve vergi geri ödemeleri şeklinde olduğu için yerel ve federal hükümet toplam harcamalarını çok az artırmış. Tüketiciler ise vergi geri ödemelerini borçlarını geri ödemede kullanmışlar, yani tüketimlerini artırmamışlar.
"Parker ise, gerçek çarpanın ders kitaplarında anlatılanlardan önemli bir farklı olduğunun altını çiziyor. Bir ekonominin tek bir çarpanı olmadığını, örneğin durgunluk sırasındaki çarpanla ekonomik büyüme sırasındaki çarpanın farklı olabileceğini söylüyor. O da çarpan hakkında fazla bir şey bilemediğimizi bilim adamı mütevaziliği ile anlatıyor.
Sonuç, akademik iktisatçılar, kriz sırasında (ya da kriz yokken) maliye politikalarının genişlemesinin ekonomik aktiviteyi harekete geçirip geçirmeyeceği ve ne kadar etkisi olabileceğini ezbere bilmediğimizi söylüyorlar.