Teşvik belgeleri niyet göstergesidir
OLAYLARIN İÇİNDEN / Tevfik GÜNGÖR
Yatırımcılara verilen teşvik belgelerinin geçmişi "döviz lisansı"na dayanır. Türkiye'de döviz yok iken iş adamları "döviz lisansı alamadan" yatırım yapamazdı.
Turgut Özal, "Yatırımları ve İhracatı Teşvik Sistemi"ni getirince, teşvik belgeleri ciddiyet kazandı.
Devletin verdiği teşviklerden yaralanmak isteyen yatırımcılar, ciddi projeler hazırlamak zorunda kaldı.
Giderek proje hazırlama alışkanlığı yayıldı. Proje yatırımlara disiplin getirdi.
Teşvik belgesi için hazırlanan projeler bir niyetin ifadesidir.
Teşvik belgesinde yer alan ölçüde harcama yapılması, istihdam imkanı sağlanması kapasite yaratılması mümkün olmayabilir.
Her halde işadamı durup dururken proje hazırlamak ve belge almak külfetine giremeyeceğinden teşvik belgeleri konusundaki gelişmeleri ciddiye almakta yarar vardır.
Teşvik tedbirlerinden sınırlı sayıda il yararlanırken daha sonra il sayısı artırıldı. Derken 2009 Yılının ikinci yarısında Hükümet farklı bir teşvik uygulaması başlattı.
Ülke 4 bölgeye ayrıldı. Her bölge için genel ve özel teşvik oranları belirlendi.
Başbakan yardımcısı Babacan bu uygulamanın sonuçlarını açıklamak için düzenlediği toplantıda Temmuz-Aralık 2009 döneminde '1523 teşvik belgesi düzenlendiğini, 65 bini aşkın kişiye iş imkânı yaratacak 22.5 milyarlık yatırım öngörüldüğünü açıkladı.
Babacan'ın açıklamalarına göre . enerji, SSK prim desteği gibi desteklerin bulunduğu teşvik paketinden yararlanmak isteyen yatırımcıların ilk sırasında 10.3 milyar TL ile imalat sektörü yer alırken, bunu 7.1 milyar TL ile enerji, 4.5 milyar TL ile hizmetler ve 600 milyon TL madencilik sektörü izledi. Tofaş Türk ve Oyak Renault Bursa'da 2.590 milyon TL'lik 'Büyük Proje Yatırımı' için teşvik belgesi aldı.
Alınan 1523 teşvik belgesinin yaklaşık yüzde 34'ü yani 511 adedi Marmara Bölgesini içine alan birinci bölgede, 264 adedi yani yüzde 17'si Akdeniz ve Ege Bölgesi illerinin yer aldığı ikinci bölgede, 467 adedi yüzde 31'i Karadeniz ve İç Anadolu bölgelerinin yer aldığı üçüncü bölgede yer aldı.
Buna karşın Doğu ve Güneydoğu'dan önemli ölçüde talep gelmedi. Teşvik belgelerinin 281 adedi Doğu ve Güneydoğu bölgeleri ile geri kalmış illeri kapsayan dördüncü bölgede yapılacak yatırımlar için verildi.
Yatırım tutarına göre toplam teşviklerden birinci bölge yüzde 45, ikinci bölge yüzde 20, üçüncü bölge yüzde 26 ve dördüncü bölge de yüzde 10'luk pay aldı.
Teşviklerin doğu illerine yeterli yatırım çekemediğine yönelik sorular üzerine Babacan, "Teşvikler yatırım yapmak için bir noktaya kadar etkili ama nihai olarak yatırımı belirlemez.
Yatırımcının sadece teşvike göre karar vermesini bekleyemezsiniz. Açılım sürecinin nihai hedefine ulaşmasıyla bölgenin gerçek potansiyeli de ortaya çıkacak" dedi. Babacan, Türkiye gibi büyük değişim yaşayan ülkelerde bazı sancıların yaşanabileceğini aktardı.
Yeni teşvik sistemi kapsamında en az 50 milyon TL'lik yatırım yapmayı gerektiren büyük proje teşvikleri kapsamında ise 14 adet teşvik belgesi düzenlendi.
Bu yatırımların tutarı 4.5 milyar TL olurken, 4 bin 571 kişiye de istihdam sağlaması hedefleniyor.
Büyük proje teşviklerinde otomotiv ilk sırada yer aldı. Bu yatırımlarda ilk iki sırada 1.3 mil-yon TL'lik yatırım ile Tofaş ve 1.2 milyon TL'lik yatırım ile Oyak yer aldı. Otomotivin ardından ise liman işletmeleri alanında Asya Port ve Nursan Denizcilik'in yatırımları dikkat çekti. Elektrikli makine alanında ise 163 milyon TL'lik yatırımı ile Vestel ile Arçelik'in 148 ve 124 bin TL'lik iki ayrı yatırımı yer aldı.
Büyük proje teşvikleri ile ilgili bilgi ve rakamlar önem taşıyor. Çünkü bunların gerçekleşme olasılığı büyüktür.. Otomotivde kapasite artırımına yönelik projeler ile ulaştırma ve elektronik sanayi yatırımları sektörlerine önemli katkıda bulunacaktır.