Teşvik aracı olarak amortisman
Bilindiği gibi işletmede bir yıldan fazla kullanılan ve yıpranmaya, aşınmaya veya kıymetten düşmeye maruz bulunan gayrimenkullerle gayrimenkul gibi değerlenen iktisadi kıymetlerin, alet, edevat, mefruşat, demirbaş ve sinema filmlerinin VUK hükümlerine göre tespit edilen değerinin yine VUK'da belirlenene esaslara göre gider yada maliyet unsuru olarak kaydedilmek suretiyle yok edilmesi amortisman konusunu oluşturur.
Yukarıda sayılan gayrimenkul ve gayrimenkul gibi değerlendirilen sabit kıymet unsurlarının değerleri, faydalı ömürleri dikkate alınarak Maliye Bakanlığı’nca belirlenen amortisman oranları göz önünde tutularak yok edilir.
Sabit kıymet değerlerinin giderleştirilmesi için düz oranlı eşit yüzdelerle amortisman ayrılabileceği gibi azalan bakiyeler usulüyle amortisman ayırmakta mümkündür .Azalan bakiyeler usulünde %50 oranı aşılmamak üzere normal oranın iki katı ilgili amortisman hesabında dikkate alınır.
Azalan bakiyeler usulüyle amortisman ayrılması VUK ile tanınan bir teşvik aracı sayılabilir. Sabit kıymetin değerinin büyük bir kısmı ilk yıllarda gider yazılmak suretiyle ilk yıllarda daha az vergi ödeme imkanı getirilmiş olmaktadır. Amortisman süresinin bazı kıymetler için 7103 Sayılı Kanun'la kısaltılması ise daha etkili bir teşvik unsurudur.
7103 Sayılı Yasa ile sağlanan amortisman desteği
Son yıllarda gerçekleştirilen yapısal reformlar, yatırım, üretim ve istihdamın artırılması, araştırma, geliştirme, yenilik ve tasarım faaliyetlerinin teşvik edilmesi amacıyla 7103 Sayılı Kanun’un 16'ncı maddesiyle VUK’a eklenen geçici 30'uncu madde ile 2018 (1 Mayıs 2018'den itibaren) ve 2019 yıllarında imalat sanayii ile Ar-Ge, yenilik ve tasarım faaliyetlerine yönelik makine ve teçhizat alımlarında KDV istisnası yanında amortisman uygulama süresini kısaltma imkanı getirilmektedir.
Bu düzenlemeden yararlanılması kapsama giren mükellefler açısından ihtiyaridir. Teşvikten yararlanma tercih edildiğinde ise sonraki yıllarda amortisman oran ve süreleri değiştirilemez.
Düzenlemeye ilişkin Genel Tebliğ Taslağı
Amortisman süresini kısaltmaya imkan sağlayan VUK Geçici 30'uncu maddenin verdiği yetki çerçevesinde, uygulamaya ilişkin olarak, Maliye Bakanlığı (Gelin İdaresi Başkanlığı) tarafından Genel Tebliğ Taslağı hazırlanmış ve 25.04.2018 tarihinde Gelir İdaresi Başkanlığı internet sitesinde yayınlanmıştır. Genel Tebliğ Taslağı'nda makine teçhizatın kapsamı, hangi mükelleflerin uygulamadan yararlanabileceği, amortisman oranı ve sürelerin hesabı ile amortisman usulünün seçimi konusu ele alınmıştır.
Makine ve teçhizat
Makin ve teçhizat, amortismana tabi iktisadi kıymet niteliği taşıyan ve mal üretimi veya hizmet ifası ile Ar-Ge, yenilik ve tasarım ve tasarım faaliyetlerinde kullanılan her türlü makine ve cihazlar ile bunların eklentileri ve bu amaçlarla kullanılan taşıma gereçlerini (konveyör, forklift vb.)ifade etmektedir.
Sarf malzemeleri ,yedek parçalar ile üretimde doğrudan ve zorunlu olarak kullanılanlar dışındaki masa, sandalye, koltuk, dolap mefruşat gibi demirbaşlar Geçici 30'uncu madde kapsamında değerlendirilemez. Ayrıca, yüklü ağırlığı 45 tonu geçen offroadtruck tipi kamyonlar ile karayoluna çıkması mümkün olmayan kaya tipi damperli kamyonlar, madencilikte kullanılan damperli kamyonlar, mikserli kamyonlar(beton pompası, silobas v.b. monteli olanlar dahil), frogorifik kamyonlar, semi veya frigorifik treylerler, iş makinaları, vinçler, tarım makinaları ve benzerleri, hasta hane yatırımlarına ilişkin olarak iktisap edilen ambulanslar, hava alında-apronlarda kullanılan otobüsler dışında kalan yük ve yolcu taşımaya mahsus araçlar bu madde kapsamı dışındadır.
Yatırım teşvik belgesi kapsamında iktisap edilen makine ve teçhizat bakımından ,iktisap edilen kıymetin uygulamadan yararlanabilmesi için, öncelikle yatırım teşvik belgesi eki listede yer alması ve makine teçhizat niteliğinde olması gerekir.
Uygulamanın kapsamı
Geçici 30'uncu maddenin getirdiği imkandan gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinden aşağıdaki şartları sağlayanlar yararlanabilecektir.
- 6948 sayılı Kanun'a göre sanayi sicil belgesine sahip olanların münhasıran imalat faaliyetinde kullanmak üzere temin edecekleri makine ve teçhizat,
- 4691 sayılı Kanun, 5746 Sayılı Kanun, ve 6550 Sayılı Kanun kapsamında faaliyette bulunanların münhasıran Ar-Ge, yenilik ve tasarım faaliyetlerinde kullanmak üzere iktisap edecekleri yeni makine ve teçhizat,
- Yatırım teşvik belgesini haiz olanların, teşvik belgesi kapsamında iktisap edecekleri yeni makine ve teçhizat.
Sanayi sicil belgesini haiz olanlar belge sahibi oldukları süre içinde (1 Mayıs 2018-31 Aralık 2019 tarihleri arasında), kapsamı Bakanlar Kurulu'nca belirlenen makine ve teçhizat için geçici 30.ncu madde uygulamasından yararlanabilecektir.
Amortisman uygulamasında usul, oran ve sürenin hesabı
Geçici 30'uncu madde ile getirilen imkandan faydalanacak mükellefler amortisman ayırmada normal amortisman veya azalan bakiyeler usulünden birini seçebilirler. Ancak azalan bakiyeler usulünde azami amortisman oranının %50 yi aşamayacağı huussu göz önünde tutulmalıdır.
Uygulanacak amortisman oran ve sürelerinin, Maliye Bakanlığı’nca tespit ve ilan edilen faydalı ömür sürelerinin yarısı dikkate alınmak suretiyle hesaplanmasına olanak sağlanmış olup, hesaplamada faydalı ömür sürelerinin küsuratlı çıkması halinde, çıkan rakam bir üst tam sayıya tamamlanmak suretiyle ilgili kıymetlere uygulanacak amortisman oran ve süreleri belirlenecektir. Listede bir kıymetin amortisman süresi 5 yıl olarak yer almışsa yarısı olan 2.5 rakamı üst tamsayı olan 3'e yükseltilecektir.
Madde kapsamında iktisap edilen kıymetlerin bakanlıkça yayınlanan listede her hangi bir sınıflamada yer almaması halinde mükellefin müracaatı üzerine Bakanlıkça belirlenecek amortisman oran ve süreleri uygulamaya esas olacaktır.
VUK’un geçici 30'uncu maddesi ile getirilen imkandan yararlanmak ihtiyaridir. Ancak sabit kıymetin alındığı ilk yılda başlanabilecek uygulama seçildikten sonra sonraki yıllarda bu uygulamadan dönülemez. Ayrıca mükellefler bu yöntemi uyguladıklarını kayıtlarında ve beyannamelerinde göstereceklerdir.