Tesisleri “dönüştürme gündemi”

Fiziki sermaye dediğimizde; bütün meskenleri, konut ve daireleri, ayrıca üretken sabit sermaye bağlamında, fabrika binaları ve makinelerini; üretken değişken sermaye olan çalışma sermayesini ; envanterler ve satılmayı bekleyen üretilmiş mal stoklarını, kısmen bitirilmiş mallar ve ileride yapılacak üretim için bekletilen hammaddeleri vb. anlıyoruz.

Fiziki sermayelerimizden biri olan OSB’lere coğrafi bölgelere göre göz atarsak, 266 OSB’de 52 bin 282 sanayici etkinliklerini sürdürüyor. Toplam OSB’nin 220’si karma yapıdadır. İhtisas OSB’lerinin sayısı 42’dir. Özel OSB‘ler 2 adettir; Islah OSB’ler de yanılmıyorsam sadece 2 tanedir.

Doğu Marmara Havzası’na ilişkin OSB bağlamında öğretici olabilecek nicel verilerimizi ve nitel gelişmeleri henüz tamamlayamadık. Sadece fiziki sermaye stokunun havzadaki yoğunluğunu açıklayabilmek için Gebze örneğine göz atalım: Bu 700 bin nüfuslu endüstri kentinde 10’un üzerinde OSB var; 2 bin 300’ü bulan orta ve büyük ölçekli sanayi kuruluşu etkinliğini sürdürüyor. Gebze’deki OSB’lerde 195 bini aşan sigortalı çalışan vardır. Havzanın bütününe bakıldığında ülke fiziki sermayesinin önemli bir bölümüne sahip olduğu görülür.

Doğu Marmara Havzası’nda, üretim ağının temel düğüm noktalarından biri Bursa’dır… Bursa’da OSB’lerde arsaların metre kare fiyatlarına göz atalım: Nilüfer OSB’de metrekare fiyatı 350-500 liradır. Demirtaş OSB’de 450 lira, BTSO OSB’de 500 lira, GÜSAB OSB’de 250-300 lira, Hasanağa OSB’de 200 lira, Kestel OSB’de 200 lira, İnegöl OSB’de 150 lira ve M. Kemalpaşa OSB’de 30-60 lira düzeylerindedir.

Ankara-Eskişehir-Bursa bölünmüş yol yapımı Mezit Vadisi bölümündeki birkaç kilometrelik yol dışında tamamlanmıştır. Osmaneli-Yenişehir-Bursa Hızlı Tren hattı ihalesi yapılmıştır… İstanbul-Orhangazi-Bursa-Balıkesir-Manisa-İzmir Otoyolu’nun ilk ayağının köprü, tünel ve viyadükleri hızla ortaya çıkmaktadır.

Doğu Marmara Havzası’nda dış bağlantılar bakımından havayolu ulaşımı önemlidir, ama asıl önemli olan kısa mesafede hızlı raylı sistem ulaşımında atılan adımlar olacaktır.

Doğu Marmara Havzası’nda;

- Marmara Denizi içindeki 42 iskelenin çok önemli bölümü havza içinde yer almaktadır; ama bütün bunlar “iskele” niteliğinde yapılardır; dünya ekonomisinde onuncu büyük ekonomi olma hedefine ulaşmak isteyen bir ülkenin ihtiyacını karşılamaz. Bu nedenle, mevcut altyapının ne kadarı ana limanlara ara transfer için kullanılabilir, ne kadarının tasfiyesi daha doğrudur sorusunu sorup net bir sonuca varmak gerekir. Özellikle BALO Projesi, Çandarlı Liman inşaatı ve Bandırma –Tekirdağ bağlantısı önemli kırılma alanlarını oluşturmaktadır.

- Bütün dünya kentlerinde önce endüstri-odaklı gelişen kentler, hızla hizmet-odaklı kentlere kayar. Bu açıdan mevcut OSB’lerde üretimdeki tesislerin dönüştürülmesi gündemi ile yeni yatırımlar için havzada ihtisas OSB’lerin yapı ve işlevi konusunda net tanımlara, bir ortak anlayış ve dile ulaşılmalıdır.

- Mevcut OSB’lerde ıslah ve dönüştürme çalışmaları yapmadan, mevcut arsa fiyatlarında girişimcinin sermayesini toprağa bağlamasının üzerinde ciddi düşünülmeli ve ortak karar verilmelidir.

- TOKİ gibi bir örgütlenme yapılarak ihtisas OSB’lerin inşa edilmesi, havzanın uygun alanlarında düşük maliyetli yer temini ile birlikte ulaşım ve iletişim altyapılarının çözülmesi gerekir.

Sonuç olarak, sadece malumat sınırları içinde kalarak, Doğu Marmara Havzası’nın fiziki sermaye stokuna eklektik değinmeler yaptık. Amacımız, havzanın rekabet gücünü artırmanın, ihraç ettiği ürünlerde ileri teknoloji payını yükseltmenin, ihracatta net döviz katma değerini de yükselterek cari açık kırılganlığını azaltmanın ardındaki gücün fiziki sermayede nitelik geliştirilmesine bağımlı olduğunu anımsatmaktır.

Doğu Marmara Havzası’nın mevcut fiziki sermaye stoku hakkında ayrıntı özenine dayanan, dinamik bir envanterle güncelliği sürdürülen, öncelikleri paylaşarak belirlenmiş, proje disiplinine dayalı uygulama aşamasına geçilen bir yol haritası yoksa, 2023 hedefleri sapar. Bu konuları tartışma gündeminde sürekli tutmazsak, işyeri ölçeğinde yatırım yanlışlarının israfının önüne geçemeyiz.

Bir sonraki denemede, plansız yerleşim ve sanayinin mekânsal dönüşümü için teşvik sistemleri bağlamını değerlendireceğiz.