Temmuz vergileri bütçeye fazla verdirdi
Merkezi yönetim bütçesi, temmuz ayında 48,6 milyar lira fazla verdi. Çeşitli ürünlerden alınan KDV, ÖTV ve harçlar gibi dolaylı vergilerin önemli oranda artırıldığı temmuzda vergi gelirlerinin geçen yılın aynı ayına göre yüzde 166,7 artışla 450,3 milyar liraya ulaşması bütçenin fazla vermesinde etkili oldu. Temmuzdaki fazlaya rağmen bütçede ilk yedi ay itibarıyla açık 434,7 milyar lira.
Temmuz ayında ek bütçe kapsamında gidilen dolaylı vergi artırımları tahsilata hemen yansıdı ve bütçe aylık bazda fazla verdi. Çeşitli ürünlerin KDV’si, akaryakıt, tütün ve alkol gibi ürünlerden alınan ÖTV ve çeşitli harçlar gibi dolaylı vergilerde yapılan artırımların tahsilata yansıması ile 450,3 milyar liralık bir vergi gelirine ulaşılan temmuzda, bütçede aylık bazda 48,6 milyar lira fazla elde edildi. Bu sayede altı aylık 483 milyar lira olan kümülatif bütçe açığı, temmuz sonu itibarıyla 434,7 milyar liraya geriledi.
Aylık bütçe fazlası vergiden
Bu yıl ocakta 32,2 milyar lira olan bütçe açığı, depremlerin yaşandığı şubatta 170,6 milyar liraya fırlamış, martta aylık 47,2 milyar liraya gerileyen açık, nisanda 132,5 milyar lira yeniden yükselmiş, seçim ayı mayısta ise kamu bankalarından elde edilen temettüler ve KİT’lerden sağlanan arızi gelirlerin etkisiyle 118,9 milyar liralık bütçe fazlası elde edilmişti. Haziranda 219,6 milyar lira ile yılın en yüksek tutarlı bütçe ile açığı verilirken temmuz, bu yıl bütçe fazlası elde edilen ikinci ay oldu.
Temmuz ayında bütçe harcamaları geçen yılın aynı ayına göre yüzde 74,7 artışla 455,8 milyar lira olurken, bütçe gelirleri yüzde 156,1 artışla 504,4 milyar liraya ulaştı ve aylık bazda 48,6 milyar lira bütçe fazlası oluştu. Geçen yıl aynı ayda bütçe 64 milyar lira açık vermişti. Artış oranında harcamaları ikiye katlayan bütçe gelirlerinin 450,3 milyar liralık bölümünü vergi tahsilatı oluşturdu. Gidilen vergi artırımları sayesinde aylık vergi geliri geçen yılın aynı ayına göre yüzde 166,7 oranında 281,5 milyar lira artış gösterdi.
Faiz ödemelerinin geçen yıla göre yüzde 125,9 artışla aylık 37,7 milyar lira olduğu temmuzda, bütçede 86,3 milyar liralık faiz dışı fazla elde edildi.
Yedi aylık açık 434,7 milyar
Aylık bazda vergi gelirlerinde kaydedilen hızlı artışa rağmen ocak-temmuz dönemi itibarıyla bütçe gelirlerindeki artış harcamalardakinin altında kaldı. Temmuzla birlikte yedi aylık bütçe geliri geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 63,1 artışla 2 trilyon 384,8 milyar lira olurken, bu dönemdeki bütçe harcaması yüzde 96,8 artışla 2 trilyon 819,4 milyar liraya ulaştı ve bütçe açığı 434,7 milyar lira oldu. Geçen yılın ilk yedi ayında 29,5 milyar lira bütçe fazlası elde edilişti.
121,7 milyarlık faiz dışı açık
Temmuz ayında rekor artış kaydeden vergi gelirleri, ocak-temmuz itibarıyla ise yüzde 70,7 artışla 2 trilyon 52,6 milyar lira oldu. Temmuz ayındaki rekor tahsilatla bütçenin fazla vermesini sağlayan vergi gelirlerindeki artış, ilk altı ayda iyice açılmış olan bütçe gelirleri ile harcamaları arasındaki makasın ocak-temmuz dönemi itibarıyla kapanmasına sınırlı bir etki yaptı. Yılın ilk yedi ayındaki bütçe giderlerinin 2 trilyon 506,5 milyarını faiz dışı harcamalar, 313 milyarını ise faiz ödemeleri oluşturdu. Geçen yılın eş dönemine göre faiz dışı harcamalar yüzde 95,6, faiz ödemeleri yüzde 106,8 artış gösterdi. Faiz ödemeleri hariç bütçe dengesinde geçen yıl ilk yarıda 180,9 milyar lira fazla elde edilirken, bu yıl aynı dönemde 121,7 milyar lira açık oluştu.
Cari transfer ve personel gideri büyüdü
İlk yedi ayda faiz dışı harcamaların en büyük bölümünü geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 98,4 artarak 1 trilyon 225,1 milyar liraya ulaşan cari transferler oluşturdu. Aynı dönemde 697,3 milyar liralık personel gideri ve 103,2 milyar liralık SGK prim ödemesi ile 191,4 milyar liralık mal ve hizmet alımı, 229,6 milyar liralık yatırım harcaması gerçekleşti, borç verme kalemi 59,9 milyar lira oldu.
7 aylık açık yıllık hedefin üçte ikisi
2023 Mali Yılı Bütçe Yasasında bütçe harcamaları 4 trilyon 469,6 milyar, bütçe gelir hedefi 3 trilyon 810,1 milyar, bütçe açığı hedefi de 659,4 milyar lira olarak bağlanmıştı. Meclis’ten geçen ek bütçe yasasında 1 trilyon 119,5 milyar liralık ek harcama ve aynı tutarda ek bütçe geliri öngörülmesi ile bütçede harcamalar 5 trilyon 589,1 milyar, gelirler 4 trilyon 929,6 milyar liraya ulaşırken, yıllık bütçe açığı hedefi değişmemiş oldu. Yılın ilk yedi ayında yapılan bütçe harcamaları yılın tümü için öngörülen tutarın yüzde 50,4’üne, toplanan gelirler yıllık hedefin yüzde 48,4’üne, verilen 434,7 milyar liralık bütçe açığı ise yıllık hedefin yüzde 65,9’una denk geliyor.
KKM’ye bir ayda 34,5 milyar TL
Bu arada bütçede Kur Korumalı Mevduat (KKM) gideri temmuzda 34,5 milyar TL ile aylık bazda en yüksek düzeyi gördü. Böylece, dövize yönelişi engellemek amacıyla başlatılan ve TL mevduata bankaların verdiği faizle kur artışı arasındaki farkın bütçeden karşılanması şeklindeki KKM’nin bütçeye yılın ilk yedi ayındaki toplam yükü 59,5 milyar TL’ye ulaştı. Bütçenin “ekonomik/ mali transferler” faslında yer alan “Mevduat ve Katılma Hesaplarının Kur Artışlarına Karşı Korunmasına İlişkin Giderler” bu yıl ocak ayında 1,5 milyar, şubatta 632 milyon lira olmuş, martta kur artışı mevduat faizi ile başa baş olduğu için kur farkı ödenmemiş, nisanda 1,6 milyar, haziranda 20,6 milyar lira yük binmişti. KKM’nin merkezi yönetim bütçesine getirdiği yük 2022 yılının ilk yedi ayında 60,6 milyar, tamamında ise 92,5 milyar TL olmuştu.