Temiz hava hakkı ve sigara
“TEŞEKKÜRLER” AMA NE İÇİN?
Merdivenlerden zıplaya zıplaya iniyordu. Beni görünce sevinçle “Hocam günaydın” diye seslendi. Ben de kendisini bekledim. “Hocam, mezun oluyorum. Size teşekkür etmek istedim” dedi genç öğrenci. Gururlanmıştım. “Evet, ek ders için verilen ücret, okula gidiş-geliş masrafımı bile zor karşılıyordu. Ama hocalığın güzel yanı da bu idi. Hizmetimi takdir eden öğrenciler de var” diye düşündüm. Öğrenciye “Kaç ders aldın benden?” diye sordum. Öğrenci “Hocam, bir ders aldım. Ancak teşekkürüm sigara için. Sayenizde sigarayı bıraktım” dedi.
Sigara içenlere değişik biçimlerde takılırım. Örneğin, ev ödevlerinin elektronik posta olarak alınmadığı dönemlerde bazı ödevlerin üstüne “Sigara mı içiyorsun?” diye yazardım. Bu yazıyı gören öğrenci de gelip sorardı: “ Evet, Hocam içiyorum. Ama nasıl bildiniz?” Ben de “ Nasıl bilmem. Ödevin sigara dumanı kokuyor. Odanda biraz daha kalsa, kağıt kanser olacakmış” derdim. Bu öğrenci de takıldıklarımdan olmalıydı.
Sigaranın sağlığa zararı bilimsel olarak kanıtlanmış. Ben de fırsat buldukça sigara içen öğrencilerime, tanıdıklarıma ve de okuyucularıma bunu hatırlatırım. Bugünlerde sigara yasağının genişleyeceği konuşulduğu için bu konuyu dile getirmek istedim.
İKİNCİ EL SİGARA
Sigara zararlı. Ancak bundan insanlar zevk de alıyor. Bu, onların seçimleri. Bize fazla bir şey söylemek düşmez. Ancak araştırmalar gösteriyor ki başkasının içtiği sigaranın dumanına maruz kalmak da sağlığa zararlı. Bu nedenle, sigara içmeyenleri de içenlerin dumanına karşı korumak gerekiyor. Bu konuda “4207 sayılı Tütün Ürünlerinin Zararlarının Önlenmesi ve Kontrolü Hakkında Kanun” diye çağdaş bir yasamız var. Bu konuda devleti yönetenlerin takdire değer ciddi yaklaşımları var. Ancak uygulamada da ciddi sorunlar var.
SORUNLAR NEREDE?
Gemiler
Arabalı vapurla seyahat ederken, her seferinde söz konusu yasanın nasıl ihlâl edildiğini görüyorum. Üstelik bir de yangın tehlikesi var. Örneğin, geçen yıl Lapseki-Gelibolu hattında saman taşıyan bir kamyonda yangın çıktı; ucuz atlatıldı. Ama gemide şikayet edilecek bir makam bulamıyorsunuz. Geminin kaptanı sorumluluğu almıyor. Telefon ettiğiniz Sağlık Bakanlığı 184 hattı size, 155 polis hattını aramanızı tavsiye ediyor. 155’te bulduğunuz görevli de yerel polis merkezini aramanızı istiyor. Başka bir deyişle, sadece top gezdiriliyor. Sorumluluk kimde belli değil.
Otobüs durakları
Kişiler otobüs duraklarında sigara içiyorlar. Sigaradan çektikleri son nefesi içlerinde tutup otobüste salıyorlar.
Açılır-kapanır dolandırıcılığı
Restoran, kafeler ve benzeri yerlerde ise “açılır-kapanır” pencere ve kapılarla, kapalı alanları açık alana döndürme yutturmacası yaşanıyor.
Gıda satışı ve imalatı yapılan yerler
Gıda imalatı ve gıda satışı yapılan yerlerde de duman var. Örneğin, ağzında sigarası, döner kesen dumanlı ustalara çok sık rastlanıyor.
Bina önleri
Hastane, okul binaları önlerinde sigara içiliyor. Binalara bir duman tünelinden giriliyor.
SONUÇ
Yasalar önemli. Ancak uygulaması daha önemlidir. Bu nedenle, önce denetleyen makamların yasaya inanması gerekir. En üst seviyelerden başlayarak, tüm sorumlular sıkı bir eğitimden geçirilmeli, bu mücadelenin gereğine inanmaları sağlanmalıdır. Eğer bu olmazsa, kontroller “miş gibi” yapılıyor. Örneğin, yıllar önce Gaziantep’te sigara içilen içkili bir lokantayı şikayet etmiştim. Resmi bir makamdan gelen cevapta, “Öğleden sonra saat 15:00'te yapılan bir kontrolde sigara içene rastlanmadığı” bildiriliyordu; şaka gibi...
Bir diğer konu, sorumlulukların açık hâle getirilmesidir. Her işletmeye bir denetçi konulamayacağına göre, işletme sahiplerinin sorumlu tutulması gerekir. Ve de cezalar, caydırıcı olmalıdır. Temiz hava bir insan hakkıdır. Bu hakka tecavüz edenlere izin verilmemelidir.