Tekstil makineleri: Nerden geldik nereye gitmeliyiz?

Ölçüsü, metodu bilinmeyen, hamaset sosu ile tatlandırılmış, üstüne birkaç rakam serpiştirilerek renklendirilmiş, birkaç kutsal simge ile süslenmiş anlatımların her zaman alıcısı vardır. Popülizm, ayrıntı bilgisi olmayan kitleleri ardından sürüklemeyi her zaman başarabilmiştir. Çin İmparatorlarından Moğol Hanlarına, Hindistan Racalarından Iran Şahlarına, Roma Sezarlarından Türk Sultanlarına, Mussolini ve Hitler’den Stalin’e tarihin not ettiği nice güç sahibi, “Kötülükler asla çıplak gelmez, üstüne mutlaka kutsal şal örter” genellemesini doğrulayacak davranışlar ortaya koymuştur.

Ülkemizdeki makine sektörünün bir alt-dalı olan “tekstil makineleri” üzerine düşünce açıklarken, dünyayı yönetme iddiasında olanların yararlandığı küresel “popülizm tuzaklarını” hatırlatmak ne derece doğrudur? Yıllardır reel üretim konusunda gözlem yapan biri olarak, sektörler ve alt sektörler tartışılırken, ayrıntı bilgisinden uzak popülist anlatımların, kulak kirliliğine dayalı yargıların gerçek hedeflerden bizi saptırdığını gözlemliyorum. Bu gözlemler beni, bu yazının ilk paragrafındaki düşünceleri açıklamaya zorluyor.

Adil Nalbant, Mehmet Ağrikli, Fethi Özkok, Levent Yılmaz, Richard Salvatore ve Hayri Etci’nin gözlem ve önerilerini paylaştıkları çok değerli bulduğum bir söyleşi toplantısı yapıldı. DÜNYA gazetesi ile ortaklaşa düzenlenen toplantıda çıkardığım dersleri, üç ana başlıkta paylaşacağım: Birincisi, küresel bir dıştan bakışa göre tekstil makinelerinde bugünkü durumumuzun ne olduğunun bir fotoğrafını çekmeye çalışacağım. İkincisi, sektörle ilgili bütün aktörlerin ortak sorumluluklarının ne olduğunu tanımlamayı deneyeceğim. Üçüncüsü de sektörde sürdürülebilirliğin gerek şartları olan net bilgi, etkin koordinasyon ve odaklanmaya ilişkin neler yapabileceğimize ilişkin düşündüklerimi paylaşacağım. Bu yazıda, birinci ve üçüncü bölümü bir yana bırakarak, ivedilikle tartışılması gerektiğini düşündüğüm ikinci bölümle ilgili bir çerçeve önereceğim. Bu öneriyi ilgili herkese yazılmış bir “çağrı” olarak da değerlendirebilirsiniz.

Yazıdaki düşüncelerin çerçevesi

Türkiye’de tekstil makineleri üretimini tartışmaya açarken, bir köşe yazısının yetmeyeceğini takdir edersiniz. Birkaç yazıda ele alacağım tekstil makinelerinin üretiminde, bütün aktörlerin ortak sorumluluklarını aşağıda paylaştığım başlıklarda irdelenmesi gerektiğini düşünüyorum. Bu konuda sözü olan herkesi, eksikleri tamamlamaya, yanlışları düzeltmeye ve ek bilgi paylaşmaya çağırıyorum. Hepimiz, kasaba kültürünün arkadan vurma, pusu kurma ve muhatabının olmadığı yerde ileri-geri sözler etme tuzaklarına düşmemeliyiz. Varsa değerli bulduğumuz düşünceler paylaşmalıyız ki popülizmin, kötülüklerin üstüne örtüğü kutsal şalların farkına varalım, toplumsal enerjimizi doğru konulara, doğru yerlere yöneltelim ve doğru zamanlarda kullanabilelim.
Bize göre tekstil makineleri konusu tartışılırken sorunlar aşağıda önerdiğimiz çerçevede ele alınmalı, gündemler belirlenmeli, kayıtlar tutulmalı ve aynı tartışmaları durmadan tekrarlamanın kısır döngüsü kırılmalıdır:

1 Tekstil sektörü stratejisinin ne olduğu

2 Tekstil makineleri üretiminin bileşen ve bağlamları

3 Siyasi iradenin ve bürokrasinin ortak dili ve kararlılığı

4 Plan: İzlenecek yol ve yöntemlerin tanımlanması

5 Proje odaklı teşvikler… Fayda/maliyet, kar/zarar analizlerine dayalı bakış açısı

6 Finansman destekleri ve uluslararası piyasalarda var olma
* Üretim kapasite ve teknik olanaklarını geliştirme
* Pazar satın alma: Yerinde üretim ve marka satın alma
* Müşteriye ödemesiz zaman ve orta vadeli taksitlendirme fırsatı yaratma

7 Makine üretiminde öğrenme eğrileri: Kütle alımlarının kaldıraç etkileri
* Öğrenme eğrilerinin zaman boyutu
* Sorunsuz makine üretimi ve beş yıllık deneyim
* Lisans sözleşmeleri ve know how hızlandırması
* Doğal elyaf ve sentetik elyaf bilgisi ve makine üretimi
* Makine üretimi ve tekstil terbiye bilgisi

8 İthalat politikaları: Ana stratejiye uyumlu uygulama
* Yeni makine satın alırken ihtiyaç uyumu ve fiyat boyutu
* Kullanılmış makine ithalatının analizi
* Bakım-onarım ve zaman kazancı
* Fiyat ve işlev odaklı makine-donanım alınması

9 İhracat, fuar gezileri, ülke ziyaretleri, ön hazırlık ve eşleştirme özeni
* Ticaret ateşelerinin fikri takip sorumlulukları
* Büyükelçiliklerin siyasi temsil ve ekonomik fırsat görevi
* Potansiyel ülkelerde STK işbirlikleri ve potansiyel müşteriler
* Fuar ve ülke ziyaretlerinde arz/talep eşleştirilmesi
* Fuar ve ülke ziyaretlerinde bilimsel ve teknik sunumlar
* Doğrudan ihracat ve ithal ikamesi katkısı

10 Geri-bildirim döngüsü, ödünsüz gözetim ve denetim
* Teşvikler ve proje fizibilitesi taahhütleri
* Uygulamaların izlenmesi ve kayıt altına alınması
* Sapmaların sorgulanması ve geri dönüş analizleri
* Teşviklerin yaratılmak istenen hedeflerle etki analizi
* Dinamik Teşvik sistemi ve ince ayarla kendini yeniden üretme

Önerdiğimiz bu çerçeveyi açarak, kapsayıcı bir anlayışla çeşitlendirip zenginleştirerek ilerlemeli, bir “ortak dil” ile birbirimizi iyi anlamalıyız.