Tekerleği yeniden icat etmek

Geçen hafta sizlere toplam deneyim değeri konusuna devam edeceğimi vaad etmiştim. Devam edecektim ama bu arada küçük bir haber okudum. Haberi veren yayın organı başlığı çok güzel seçmiş: "Tekerlek yeniden keşfedildi" demiş. Tekerleği yeniden icat galiba dilimize İngilizce aslı olan "reinventing the wheel" deyiminden geldi. Bizdeki özgün hali "Eski köye yeni adet getirmek" olsa herhalde. 

 

Yine geçen hafta, Filipinler'in Manila kentine bir seri konferans ve bir açılış için davet edildiğimi söylemiştim. Bu konuyu haftaya anlatacaktım ama tekerleğin yeniden icadı araya girdi. Açılış konuşmamın başlığı "Entelektüeller ve profesyoneller: Neden Başarısızız?" şeklindeydi  (Intellectuals and professionals: Why do we fail ?). O konuşmam esnasında aydın (entelektüel) kavramını tartışırken tanımını şöyle vermiştim: Entelektüel statükoyu beğenmeyen, onu değiştirecek alternatif üretebilecek bilgi ve deneyimle donanmış ve bulduğu seçeneği savunacak ihtiras ve cesarete sahip biridir. Bu bağlamda bir de anımı naklettim. Yazılarımı takip eden okurlar işletme yönetimi guruları hakkında Peter Drucker'ın "Onlara guru diyorlar çünkü şarlatan telaffuzu zor bir kelime" görüşüne yüzde yüz katıldığımı biliyorlar. Bu antipati işletme yönetimi hocalığı yaptığım 1980'li yılların sonlarında beni rahatsız eden düzeylere ulaştı. Literatürü beğenmiyordum ama "beğenmiyorum" deyip dırdırlanmak yerine oturup bir şeyler yazayım dedim. 1987 yılında University of Massachussetts'de (UMASS) pazarlamanın ve pazarlamacı denilen kişinin işinin ne olduğu konusunda "The Fundamental Explananda of Marketing" başlıklı bir kitapçık yayınladım. Bu yayın 1995 yılında bir işletme yönetimi kitabı, 2005 yılında da komple bir paradigma olarak yayınlandı ve bir çok ülkede eğitim programlarında kullanılmaya başlandı. Çince dahil bir sürü lisana çevrildi. 

 

Bu modele hem çok iyi ve tabii çok ters tepkiler aldım. İyi tepkiler moral verdi. Kötü tepkiler moral bozmadı, çünkü hemen hepsi aynıydı: Tekerleği yeniden mi icat edeceğiz? Cevabım da hep aynı oldu: "Evet".  Bu şekildeki ilk tepki 1988 yılında o zamanlar UMASS'deki bir meslekdaştan sonuncusu da 2008 yılında Uluslararası Ticaret Merkezi'nin direktöründen geldi. İkisine de sadece "Evet" dedim.  1988'de ben "Bu tekerlekten daha iyisi böyle yapılır" diyordum, 2008'de yeni tekerlek çoktan piyasadaydı ve çok beğeniliyordu. Eminim bir gün başkası daha da iyi bir tekerlek yapacak. 

 

"Are we going to re-invent the wheel?" ve "Eski köye yeni adet getirmenin alemi yok" lafları antipatik yaklaşımlar listemin en başında yer alan laflardır. Bu laflar "entelektüel istemiyoruz işinize bakın", "ortalığı karıştırmayın", "doğru çözüm bulunmuştur, bilmiyorsanız bana sorun" diyenlerin sahte bilgeliklerinin bir ifadesidir. İşletmecilikte, fizikte, felsefede, coğrafyada, sporda, siyasette, müzikte, sanatta ilerisinin kahramanları tekerleği yeniden icat etme arzu ve cesaretinde olanlar arasından çıkacaklardır. Bizim gibi Rönesans'ı, sanayi devrimini ıskalamış ülkelere statükoyu iyi işleten profesyoneller kadar korkmadan, çekinmeden "bu iş daha iyi nasıl yapılır" diye bakan entelektüeller gerekir. 

 

Konumuz olan işletmecilikte tekerleği yeniden icat etmekten çekinmeyin. Kim ne demiş, ne yapmış, öğrenin inceleyin ve hiç olmazsa birkaç gün beğenmeyin ve sorun: "Bundan daha iyisini nasıl yaparım?" Dönüp bakın, son yirmi senede size işletmecilikte başarını sırlarını veren kaç kişi hâlâ ayakta, kaç paradigma hâlâ geçerli, kaç guru dinlediniz hangisi hâlâ ortalarda. İyi bir profesyonelseniz konunuzu biliyorsunuz demektir. İyi bir entelektüel olmanıza bir kaç adım kaldı. Bildiğinizi beğenmeyerek yeni düşünce biçimleri üretmek. 

Sağlıcakla kalın.