Tek hayalim, ülkeme hizmet etmek

Türkiye’de nefeslerin tutulduğu seçimle­rin ardından gözler uzun süredir merakla bekle­nen ekonomi yönetimindey­di. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, uzun süre­dir sorunların devam ettiği ekonomi yönetimini belirle­di ve geminin kaptan köşkü­ne Mehmet Şimşek’i atadı. Uzun süren ikna görüşmeleri bitti ve bağımsız bir ekonomi yönetimi için görüşmeler ta­mamlandı. Kendi ekibini ku­racağı açıklanan Şimşek, pa­ra politikalarının başına da küresel piyasalarının yakın­dan tanıdığı bir ismi ataya­cak. Merkez Bankası Başkan­lığı koltuğu tarihinde ilk kez bir kadını; Dr. Hafize Gaye Er­kan’a teslim ediliyor.

Merkez Bankası’nın en genç başkanı olması beklenen Erkan’ın görevi kabul etmesi aslında, uzun süredir bekle­nen küresel ekonomiyle barı­şık bir modelin de kabul edil­mesi anlamına geliyor. Yakın zamanda uluslararası piyasa­lara değen kadının eli, bir an­lamda Türkiye’ye de dokun­muş oluyor. ABD’de Jannet Yellen, IMF’de Kristalina Ge­orgieva, Avrupa İmar ve Kal­kınma Bankası Başkanı Odile Renaud-Basso, Avrupa Mer­kez Bankası Başkanı Christi­ne Lagarde gibi isimlere 'Müt­hiş Türk Kızı' olarak anılan Gaye Erkan da eklenecek. İlk kez ABD’de First Republic Bank’ta görev almaya başla­dığında tanıştığım ve haberi­ni yazma şansı bulduğum Er­kan’ı, diğerlerinden ayıran aslında sadece kadın olması değil. Onun genç yaşına sığ­dırdığı inanılması zor başa­rılardı. O dönem kariyerinde başardıklarını görünce ken­disine ilk sorum şu olmuştu: “Peki hayaliniz nedir?”. Ne yalan söyleyeyim, 10 yıl ön­ce verdiği yanıt o zaman dü­şündürücü gelmemişti: “Tek hayalim, ülkeme hizmet et­mek…” Şimdi ne demek istedi­ğini daha iyi anladım aslında.

Elazığlı makine mühendi­si bir baba ve matematik öğ­retmeni annenin tek çocuğu olarak dünyaya gelen Hafize Gaye Erkan, İstanbul Erkek Lisesi’ni ikincilikle, Boğazi­çi Üniversitesi Endüstri Mü­hendisliği bölümünü de re­kor puanla birincilikle bitir­di. Stanford, Princeton başta olmak üzere 9 üniversiteden burs teklifi alan Erkan, terci­hini o dönem Princeton’dan yana kullandı. Princeton’da finans mühendisliğinde dok­tora yapmayı tercih eden Er­kan, ardından Harvard Busi­ness School'un İleri Yönetim Programı ve Stanford Gradu­ate School of Business Lider­lik Yönetici Programı’nı ta­mamladı.

Goldman Sachs'ta başladı

Dünyaca ünlü finans kuru­luşlarından peş peşe iş teklifi alan Erkan’ı ilk tercihi Gold­man Sachs oldu. 2009 yılın­da ABD yönetiminin el koy­duğu First Republic Bank’ın Kıdemli Başkan Yardımcı­sı görevinin yanı sıra Yatırım Bölümü Başkanı ve Risk Yö­netimi Eş Başkanı koltukla­rını alarak dümene geçen Er­kan, göreve geldiğinde Fede­ral Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu (FDIC) tarafından yö­netilen bankanın aktifleri sa­dece 20-25 milyar dolar ci­varındaydı. Kısa sürede ban­kanın stratejisine dokunan Erkan, ardından Haziran 2021’de First Republic Ban­kası’nın Başkanı, eş CEO’su ve Yönetim Kurulu Üyesi ol­du. ABD’deki finans kuruluş­ları arasında en genç CEO ol­mayı başardı. Bankada o ka­dar çok seviliyordu ki Hafize Gaye Erkan bursu oluşturul­du. Bu bursun özelliği ise, ye­terli hizmet alamayan gele­cek vaat eden genç kadınlara STEM eğitimi (Bilim, tekno­loji, mühendislik ve matema­tik), liderlik ve kariyer yolla­rını desteklemekti. Bu arada 185 yıllık geçmişi olan dünya­nın en fazla tanınan mücev­her ve tasarım şirketlerinden biri olan Tiffany & Co’nun Yö­netim Kurulu Üyeliği’ni yaptı, satış sürecini yönetti. Aralık 2021’de ise ani bir kararla gö­revinden istifa etti.

Eş-CEO'luktan 6 ay sonra istifa etti

First Republic Bank’ta CE­O’luğu beklenen, eş CEO’luk görevini ise sadece 6 ay yapan Erkan’ın bu kararının altın­da ise aslında ilginç bir hikaye vardı. İstifa haberinin ardın­dan ABD’nin en önemli kredi kuruluşlarından Glencore’a CEO ve Marsh’ın Yönetim Kurulu Üyesi olduğu haberi­nin gelmesi dikkat çekiciy­di. İstifa haberini duyuran ise Bloomberg International ol­du. 12 dakikalık yayını tekrar tekrar izlediğimde ise sonu­cun ani bir karar olmadığını sezinledim. Çünkü ilk soruda, “Daha birkaç ay önce eş CEO olarak atandığın First Repub­lic’den ayrılman çok ani geldi. Nedenlerini anlatır mısın?” yanıtı, “Aslında çok uzun za­mandır bu düşüncedeydim. Ayrılma zamanının doğru ol­duğuna karar verdim” oldu.

First Republic ile kontra­tı sürdüğü için konuşmamayı tercih eden Erkan, banka yö­netimine uyarılarda bulun­mayı unutmuyordu: “Fed faiz artırmaya başlarsa, şirketle­rin likidite ve finansmanı bi­lançoda artırması gerekecek. Bir fırtınanın içine doğru sü­rükleniyoruz. Çoğu şirket, bu fırtınayı göğüsleyemeyecek, pek çok şirket zarar görecek” diyerek bankalara yaklaşan durum öncesinde fonlama ve finansmanın ihtiyacını vur­guladı.

"Kriz yaklaşıyor" diye uyardı, dinletemedi

Bankanın sorun yaşadığı Mart 2023’te de dünyaca ün­lü Financial Times, bankanın batış öyküsünde bir detaydan bahsediyordu. Gazeteye göre Erkan, yönetim kurulu top­lantısında yöneticilerle ağır bir kavga etmişti. Haberde, yönetim ile Erkan arasın­da Aralık 2021 öncesinde ge­rilim yaşandığı, Erkan’ın bir fırtınanın yaklaşmakta oldu­ğunu, faizler artmadan evvel başka bir strateji sundu ve ha­zırlıklı olmak gerektiğini ıs­rar ettiği vurgulanıyordu. An­cak bankanın kurucusu CEO Jim Herbert ve yakın dostla­rının olduğu yönetim kurulu, bir sorunun olmayacağını ıs­rarla savunuyordu. Erkan, yö­netimi ikna edemeyince yani oyunu değiştiremeyince gö­revden ayrılmaya karar verdi ve Aralık 2021’de de görevi bı­raktı. Zira yönetim kurulu Ga­ye Erkan’a görev veriyor an­cak karar almasına tam yetki ile izin vermiyordu. Co-CE­O’luk görevinin sakıncası da buydu. Görevden istifa ettik­ten bir yıl sonra Erkan’ın işa­ret ettiği tehlike göründü. Mart 2022’de ABD Merkez Bankası Fed faizleri artırma­ya başladı ve First Republic Bank tarihinin en kötü duru­muna geldi. Aktifleri ve pasif­leri dengeleyemeyen banka, geçen ay da iflas etti. Bankayı JP Morgan devraldı. Milyar­larca dolar kaybeden First Re­public bir anlamda raporları, öngörüleri yok saydı, mate­matik yerine tarihi seçti, tarih oldu… Benim asıl ilgimi çeken Financial Times’ın da anlat­tığı eş-dost atamalarının ya­pıldığı First Republic Bank’ta Erkan dışında bir bankacının olmamasıydı. O dönem dün­yanın en büyük ekonomi ya­yınlarından Wall Street Jour­nal , sessizliğe bürünen Er­kan’ın nasıl mücadele ettiğini, neden istifa kararını aldığını aslında fark etmişti. Banka­nın kurucusu ve CEO’su Her­bert’ın oğluna bankadaki bir kredi birimini denetlemesi için 3.5 milyon dolar verme­si, kayınbiraderine ait bir şir­kete danışmanlık hizmeti için 2.3 milyon dolar ödemesi, ai­le üyelerine ödemelerin sür­mesi profesyonel yönetimde rahatsızlığa neden olmuştu. Tıpkı ilk batan banka olan Si­licon Valley’de olduğu gibi.

Peşinden profesyonel yönetim de ayrıldı

Gaye Erkan’ı ve First Re­public Bank’ı yakından ta­kip eden biri olarak bankanın geçmişte yaptığı açıklamala­ra göz atma gereği duydum. Erkan’ın stratejisi bankanın çeşitlendirilmesi üzeriney­di. Sadece emir veren bir yö­netici olmak yerine, müşteri­leriyle diyalog içinde olan bir yönetici olarak tanınıyor. Er­kan’ın dengeleme stratejisi­nin kabul görmemesinin ar­dından istifası bir dalga baş­latmıştı. Erkan’ın ardından banka COO’su, mevduat, di­jital bankacılık, veri ve stra­teji birimlerinin yöneticileri tepki gösterip birer birer ay­rılmıştı. Erkan ve diğer yö­neticilerin peş peşe ayrılma­sı sonrası, bankanın hissele­ri düşmeye başladı. Faizlerin artması ise çöküşün hızlan­masını sağladı. Gaye Erkan göreve başladığında bankanın varlığı 25-30 milyar dolar ci­varındayken, görevini başa­rıyla sürdürdüğü Aralık 2021 yılına kadar 250 milyar dolara yaklaştı. Yani 10 yılda banka­nın büyüklüğü 10 kat artmış­tı. First Republic Bank’ı dev­ralan JP Morgan’ın Gaye Er­kan’ı tekrar bankaya çekmek için iş teklifi bulunması ABD medyasında gözden kaçan ay­rıntılardı.

Sigorta devinin yönetimine girdi

ABD'de ekonomi çevrele­rinde 'Müthiş Türk kızı' ola­rak anılan Erkan'ın son durağı ise risk, strateji ve insan alan­larında dünyanın önde gelen profesyonel hizmetler firma­sı olan 85 binden fazla çalışanı bulunan Marsh oldu. Erkan, sigorta devinin yönetim kuru­luna atandı. Hatta geçtiğimiz hafta yenilenen yönetimde yine üyelik görevini üstlendi. Son birkaç aydır adını yaza­mayacağım biri İsviçreli diğe­ri İspanyol iki bankanın ABD CEO’luğu için Erkan’ı ikna et­meye çalıştığını da biliyorum.

Gaye Erkan ile uzun za­mandır görüşüyorum, başa­rılı performansını yakından takip ediyorum. Yıllar önce batmış bir finans kuruluşunu alıp ABD’nin 14’üncü bankası haline getirmesi piyasalarda, “Sihirli dokunuş” olarak gö­rüldü.

Deprem için 1 milyon dolarlık yardım topladı

Depremde yaşanan felake­te 'nasıl destek olabilirim' di­ye düşünmüştü. Deprem için yardım kampanyası düzenle­di. Müşterilerini bu yardıma davet etti. Aralarında Jenni­fer Lopez, Estee Lauder’in sahibi Lauder ailesi, KKR fonunun başkanı gibi birçok ismi bu kampanya için hare­kete geçirdi. Uçaklarla giyim ve yardım gelmesini sağladı. Bunları hep sessizce yürüt­müştü. Sorduğumda ise sa­dece “Elimden gelen başka ne var?” diye de ısrarla sor­muştu.

Deprem sonrası başladı­ğı kampanyayı 1 milyon dola­ra ulaştırdı. Hatay’da bir eği­tim kurumunu depremzede çocukların geleceği için kul­lanmak istiyor. Değişim prog­ramlarıyla öğrencilerin ABD ve Avrupa’dan ünlü hocalar­dan ders almasını için de ça­balıyor. Başaracağından da eminim.

10 yıl önce Elazığlı Gaye Er­kan’la ilk sohbetimiz geldi ak­lıma. O dönem başardıklarını görünce kendisine ilk sorum olan “Hayaliniz nedir”e verdi­ği “Tek hayalim, ülkeme hiz­met etmek…” yanıtı şimdiler­de gerçekleşmek üzere.

ABD'deki en genç banka CEO'su oldu

- 2018'de San Francisco Business Times'ın yaptığı araştırmaya göre, Amerika'nın en büyük 100 bankasında başkan veya CEO unvanına sahip 40 yaşın altındaki tek kadın seçildi, Crain New York Business'ın "40 Yaş Altı 40" listesine girdi.

- 2019 Crain's Bankacılık ve Finans Alanında Önemli Kadınlar listesine ve American Banker's Women to Watch listesine seçildi.

- Princeton Üniversitesi Yöneylem Araştırması ve Finans Mühendisliği Bölümü Danışma Konseyi'nde görev yapıyor.

- Genç Başkanlar Organizasyonu, Dış İlişkiler Konseyi ve Uluslararası Kadın Forumu üyesi.

- Partnership for New York City Yönetim Kurulu'nda görev yapıyor ve Ulusal Kız Okulları Koalisyonu'nun aktif destekçisi.