Tehlikeli madde taşımacılığında gümrük ne yapacak?

Tehlikeli maddelerin bir yerden bir yere taşınması insan ve çevre ile doğrudan ilişkilidir. Bu nedenle özellikle batılı ülkeler çok önemli tedbirler almış bulunuyorlar. Türkiye’de de aynı yola girme zorunluluğu ortaya çıkmıştır. Tehlikeli maddelerin, insan sağlığı ve diğer canlı varlıklar ile çevreye zarar vermeden güvenli ve düzenli bir şekilde kamuya açık karayoluyla taşınmasını sağlamak amacıyla hareket ediliyor. Bu amacın sağlanması bakımından Gümrükler Genel Müdürlüğü bölge müdürlüklerine yeni bir talimat verdi. Karayolu ile tehlikeli madde taşıma faaliyetinde yer alanlar şöyle sıralanıyor: 

- Gönderen,
- Alıcı, 
- Dolduran, 
- Yükleyen, 
- Boşaltan, 
- Paketleyen, 
- Taşıyan, 
- Taşıt süren, 
- Operatör.
Bunların hak, sorumluluk, yükümlülük ve çalışma koşullarına ilişkin usul ve esasları “Tehlikeli Maddelerin Karayolu İle Taşınması Hakkında Yönetmelik” Ulaştırma, Denizci-lik ve Haberleşme Bakanlığı tarafından revize edilmiş ve 24/10/2013 tarihinde yürürlüğe girmiş bulunuyor. Bu yönetmeliğe göre, sınır kapılarındaki gümrük birimleri “denetimle görevli ve yetkili kurum ve kuruluşlar” olarak gösteriliyor.
Esasen, Ulaştırma Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı konu ile ilgili en aktif taraf olarak ortaya çıkıyor. “Tehlikeli Malların Karayolu ile Uluslararası Taşımacılığına İlişkin Avrupa Anlaşması (ADR)” paralelinde hazırlanan yönetmeliğin uygulanmasında pratik sorunların bulunduğu biliniyor. En önemli konulardan biri denetimdir. Keza denetim sonucunda nasıl cezalar uygulanacağı ve kimin bu cezaları uygulayacağı halen tartışılıyor.
Uygulama zorlukları açısından örnek verecek olur isek; yönetmeliğin 5’inci maddesinin birinci fıkrasına dayanılarak, Ulaştırma Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı’nca hazırla-nan Genelgede; “Tehlikeli maddelerin karayoluyla taşınmasında; sertifikalı ambalajların (paketlerin) kullanılması; tehlikeli madde taşımacılığı konusunda eğitim almış sürücülerin kullandığı, ADR ve Yönetmelikte belirtilen işaret, etiket ve turuncu plakalar ile donatılmış “Taşıt Uygunluk Belgesi/ADR Uygunluk Belgesi”ne sahip taşıtlarla yapılması” gerektiği hükmü bile uygulamanın yoluna girmesi bakımında daha uzun bir süre geçmesi gerektiğini gösteriyor.
Hele hele, denetimle görevli ve yetkili kurum ve kuruluşlara mensup personel tarafından yapılacak denetimlerde kullanılacak kontrol listesi ile ihlallerde uygulanacak idari para cezalarına ilişkin tablo, tehlikeli malların taşınmasında kullanılan araçların (tankerlerin, tank konteynerlerin, konteynerlerin, vb) ve ambalajların işaretlenmesi ve etiketlenmesinde uyulacak kurallar, tehlikeli malları taşıyan araçları kullanan sürücülerin sahip olması gereken SRC-5 Belgesi örneği, tehlikeli malların “taşıma evrakı”nda yer alması gereken asgari bilgiler, araç personeline verilen ve bir tehlike ya da kaza durumunda personelin nasıl hareket edeceğine dair yazılı talimat ve bu talimatın standart olan ya da tehlikeli malın türüne göre değişkenlik gösteren bölümlerinin örnekleri; Belirli Tehlikeli Maddeler Taşıyan Araçlar İçin Onay Sertifikası örneği, belirli kamu kurumlarından izin alınması zorunlu olan tehlikeli madde sınıflarına ilişkin liste, gibi ekleri düşünürsek işimizin zor olduğu anlaşılıyor.
Gümrükler Genel Müdürlüğü Genel Müdür Yardımcısı Sefa Ekin imzası ile bölge müdürlüklerine yeni bir talimat verdi. Yukarıda belirtilen uygulama mevzuatı ile sınır idareleri irtibatlandırılmış oldu. Kuşkusuz, bu iş sadece gümrük idaresinin çabalarıyla kotarılacak bir iş olmaktan uzaktır.
Özel sektöre gelince;
Bu alanda, yıllardır Avrupa ile çalışmakta olan ve AB kriterlerine uygun bir yapı ile ta-şıma yapmakta olan ALIŞAN Grubu, Alışan Uluslararası Taşımacılık ve Ticaret AŞ 2013 Aralık ayında sektör STK’larının ve sektörde faaliyette bulunan şirketler ile dış ticaretle meşgul şirketlerin temsilcilerini geniş katılımlı olarak topladı ve konunun önemi ile yeni mevzuat geniş bir yelpazede tartışıldı. 
Ortaya çıkabilecek sorunlar masaya yatırıldı. Soru cevap şeklinde temsilciler ile katılımcılar konuyu tüm boyutları ile değerlendirdiler. Sunumlar yapıldı ve kamu otoritesine yardımcı olma bakımından öneriler de sıralandı. Bu çalışmalara Ulaştırma Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı ile Gümrük ve Ticaret Bakanlığı ulaşmalı ve sektörün önemli temsilcisi konumundaki gruptan oluşan bilgileri değerlendirmelidir. Yeni konuda sahadakilere kulak vermek gerekiyor.