Tata, Jaguar'ı neden aldı?
KÜRESEL BAKIŞ / Murat A. Yülek 31 Mart tarihli köşe yazımda, Hind grubu Tata'nın Jaguar ve Land Rover'ı satın almasını ele almıştım. Sonuç bölümünde, gelişmekte olan ülke şirketlerinin ucuzlayan Avrupa ya da ABD şirketlerini almasının tarihin ilginç bir döneminde olduğumuzu gösterdiğinin altını çizmiştim. Tata'nın Jaguar'ı satın almasının stratejik sebebi neydi? Daha doğrusu iyi hesaplanmış bir strateji var mıdır? Şimdi olası alternatif açıklamalara bakalım. - Birinci alternatif: Tata zarardaki (ya da tam çizgi üzerindeki) bu fabrikaları kendisine ait verimli yönetim teknikleri sayesinde kâra geçirmeyi planlıyor. Yani aynı fiziksel varlıklardan daha fazla kâr üretecek. İşten adam çıkarmama garantisi verdiğine göre, Tata alımı bu amaçla yapıyorsa mevcut işgücünü daha verimli hale getirmesi gerekecek. Yani kâr artışı için aynı emek gücüyle daha fazla üretim (ve satış) yapması ya da emek dışı operasyonel maliyetleri çok aşağı indirmesi gerekecek. Bu mümkün mü. "Ampirik olarak" evet. Toyota, GM'in Fremont'taki (California) zarardan dolayı kapattığı fabrikasını 1980'lerin ortasında satın almış ve kendi yönetim teknikleriyle NUMMIE'yi ABD'deki en performanslı otomobil fabrikalarından birisi haline getirmişti. Dolayısıyla bu alternatif "ampirik" olarak mümkün. Ancak ben bu alternatif'in gerçekleşmesine fazla bir şans vermiyorum. - İkinci alternatif; Tata, mevcut ürün gamı ve dağıtım ağıyla Land Rover/Jaguar arasında bir sinerji oluşturma amaçlıyor. Hem ürün gamı hem dağıtım ağı olarak sinerjiye temel teşkil edecek pek ortak yan yok. - Üçüncü alternatif; Tata marka portfoyünü geliştirmeyi amaçlıyor. Bu makul bir stratejik hedef sayılabilir. Ancak para kazanmayacaksa Tata'nın marka portföyünü geliştirmesinin mantığı zayıf. Kaldı ki Ford portföyünü dağıtırken Tata genişletmeye çalışıyorsa iki taraftan birisi yanlış hesap yapıyor olmalı. - Dördüncü alternatif; Tata, sıkışan Ford'un asetlerini "yangın satışında" (fire sale) satın alıyor. Birkaç sene sonra piyasa düzelince daha pahalıya satacak. Bu da pek gerçekçi değil. Beşinci bir alternatif de var. Tata bir "Asalet Nişanı" satın almak istiyor olabilir. Yöneticileri, Tata'nın portföyüne Jaguar'ın katılmasının grubun imajına katkıda bulunacağını düşünüyor olabilir. Batı'da geçen yüzyıllarda, zora düşen aristokrat aileler asalet nişanlarını yeni zenginleşen ve hür hale gelen burjuvalara satarlardı. Tata bir grup olarak bunu mu yapıyor? Eğer bu alternatif Tata'nın kararının ardındaki gerçek motif ise, bence bu Asalet Nişanı Tata'ya biraz pahalıya geldi. Evet, gelişmekte olan ülke şirketlerinin ucuzlayan Avrupa ya da ABD şirketlerini alması tarihin ilginç bir döneminde olduğumuzu gösteriyor. Ancak bu tür alımların stratejik değeri simgesel öneminin önüne geçmeli. Bunu Türk şirketlerine de uygulayabilirsiniz.