Tasarruf sahibinin başı döndü!

Eskiden her şey ne kadar basitti, yalındı. Enflasyonun üstünde bir faiz verirdi bankalar, elindeki birikimini mevduatta tutan tasarruf sahibi de, en azından enflasyonun bir miktar üstünde getiri elde eder, anaparası reel olarak gerilemezdi. Sonra sonra durum değişti. Faizler düştü, enflasyonla nominal faiz arasındaki makas daraldı, daraldı ve sonunda kapandı. Hatta, kimi dönemler için enflasyon nominal faizin üstüne çıktı. "Paramı her an kullanmam gerekebilir" düşüncesiyle bankada vadesiz hesapta durmayı tercih eden ve çok az bir faize razı olanlar, bir sürprizle daha karşılaştı; Merkez Bankası vadesiz mevduata yıllık yüzde 0.25'ten fazla faiz verilemeyeceğini hükme bağladı. Zaten vadesize çoğu banka faiz vermiyordu; bu tavan uygulamasıyla bankaların eli biraz daha rahatlamış oldu. Vatandaş açısından ise, yüzde 0.25 faiz olsa ne olur, olmasa ne olur, gibi bir oluştu. Sonuçta, vadesiz mevduatta pratikte faiz sıfırlanmış oldu…

Enflasyona yenilen yalnızca mevduat hesapları değildi. Devletin, Türk Lirası cinsinden çıkardığı borçlanma senetlerinde de neredeyse aynı durum söz konusuydu. Devlet tahvili ve Hazine bonosunun getirisi de mevduatla hemen hemen aynı düzeydeydi. Üstelik, kamu kağıtlarında, mevduatta olmayan bir risk de vardı. Ekonomide işler birden bozulur ve elindeki kamu kağıtlarını satmak isteyenler artarsa, bu kağıtların fiyatı hızla düşerdi. Geçmişte bu görülmüştü. O yüzden, TL'de kalmak isteyenler için en sağlam adres, reel getirisi pek kalmamış olsa da banka mevduatı gibi görünüyordu.

Türk Lirası cinsinden finansal yatırım araçları olan mevduat ve kamu kağıtlarında durum buydu. Ama öbür tarafta dövizde hiç bitmeyen, hiç eksilmeyen bir tutku vardı. Ve bu tutkuda haklı olunduğunu gösteren gelişmeler yaşanıyordu. Son bir yılda mevduata yatırım yapanlar reel olarak yalnızca yüzde 1 getiri elde ederken, dolar yatırımcısının getirisi yüzde 9'u, euro yatırımcısının getirisi ise yüzde 21'i aşmıştı. Dolarda özellikle ağustostaki yüzde 5.2 ve haziran-ağustos dönemindeki yüzde 12.8'lik getiri dikkat çekiciydi. Dolar almış başını gidiyordu ve döviz tasarrufunu sevenlerin beklentileri iyice artmıştı. Haksız da sayılmazlardı; dünya ekonomisi yeni bir krize doğru koşar adım yol alıyordu.

Euroda son bir yılda kaydedilen artış dolardan çok fazlaydı; ama borç krizi yaşayan Avrupa ve dağılma riski bulunduğu giderek daha fazla taraftar bulan euro yüzünden parite etkisiyle son dönemde ibre dolar lehine dönmüştü.

Bankalardaki Türk Lirası tasarruflar kuruşu kuruşuna biliniyordu; yine aynı şekilde bankalardaki döviz hesapları da. Elbette yastık altında da döviz tasarrufu vardı; ama, dövizde en azından miktarın bir kısmı hakkında fikir yürütmek mümkündü.

Ya altın… Son dönemin getiri rekortmeni altın hakkında, birikimin miktarıyla ilgili olarak hiçbir tahmin yapılamıyordu. Altınla ilgili yatırımlar, fiziki altın alıp satmanın ötesinde çeşitlenmişti. Bankalar artık altına dayalı fonlar oluşturuyordu, ayrıca tümüyle altın fiyatlarına bağlı hesaplar açılıyordu. Bu tür araçlardaki yatırım tutarını bilmek mümkündü de, vatandaşta kaç ton altın olduğunu tahmin etmek söz konusu bile değildi.

Altın fiyatları yalnızca ağustos ayında tam yüzde 17 arttı. Doğrusu bu müthiş bir orandı. Altın fiyatlarında son üç ayda yüzde 30, son altı ayda yüzde 37, son bir yılda ise yüzde 57 artış kaydedildi.

Bir yatırım alanı daha var kuşkusuz; Borsa… Hisse senedine yatırım yapanların yüzü son dönemde hiç gülmüyor. İMKB 100 endeksi, son ayı yüzde 13'lük gerilemeyle kapattı.

Başta da belirttik; tasarruf sahibinin aklı karışık… Mevduat ve kamu kağıdında reel getiri neredeyse hiç yok… Döviz ve altında yüksek getiri var; ancak, fiyatların çok yükselmiş olması, bir geri dönüş olasılığını da o ölçüde artırıyor.

Akşam yattığında "yarın ne olur acaba" diye düşünmek istemeyenlerin adresi mevduat… "Şu fiyattan alsaydım, şundan satsaydım" diye her gün hesap yapmak isteyenlerin adresi ise döviz, altın ve Borsa…