Tasarruf edelim derken Türk tarımının güçlü kasları erimesin

İstanbul Sanayi Odası Satın Alma Yöneticile­ri Endeksi Eylül 2024 dönemi sonuçlarına göre; son dört yılın en düşük siparişi alındı.

Ma­yıs 2020’den bu yana en yüksek üretim ve istih­dam daralması yaşanırken, girdi ve nihai ürün stokları, satın almalar da azalıyor. Traktör gibi pek çok üründe üretim düşerken, yüzlerce teda­rikçi atıl kapasite çalışıyor. Personel çıkarmala­rı başladı, AR-GE’ler rafa. İlmek ilmek örülen pazarlarda kan kaybediyoruz.

Bu müessesede tasarruf var “düşünmüyoruz”

Kurumlarda rutin işler devam ederken iş geliş­tirme, yeni projeler yavaşlıyor. Pek çok yerde, üs­tü kapalı “burada tasarruf var, çay da yok, çorba da” algısı var. “Masalar/bilgisayarlar/beyinler” tenhada dinlenirken maaşlar tam gaz, istihdam­da daralma yok. Projeler tasarruf engeline takı­lırken “muasır medeniyet gayesi” nasıl ve kim­ler tarafından gerçekleştirilecek. Kapasite fazla­sı, tasarruftaki beyinler ne yapacak. Özel sektör hemen işten çıkarıyor. “Aynı işi daha az maliyet­le yapma, acil olanları ertele” hedefiyle başlatılan tasarruf tedbirleri birçok yerde düşünceye, geli­şime tasarruf şekline evrilmiş durumda. Geliş­mekte olan ülkemin bilimi, inovasyonu tasarruf tedbirlerine takılıp dünyanın geleceğinden ko­parsak, güçlü kaslarımızı kaybedersek mazallah.

Güvenilir Tarım Bakanlığı, güvenilir gıda

Gıda denetimlerinin sonuçları artık süreç ta­mamlanır tamamlanmaz açıklanacak. Geçtiği­miz hafta Tarım ve Orman Bakanı İbrahim Yu­maklı tarafından basınla paylaşılan “Güvenilir Gıdada Yeni Dönem” sonrasında, uzun zaman sonra ilk defa listelerde “adı geçen firmaların bazılarının “mahcup olduğunu, aslında o öy­le değildi” türünden açıklamalarıyla toplumda hala daha ticari ahlak olduğunu gördük.

Yüzü kızaran ticaret

Birkaç marka basın açıklaması yayınlaya­rak listede olma sebeplerini açıklamaya çalıştı­lar, az da olsa yüzleri kızardı. Ahilikteki “pabu­cun dama atıldı” hikâyesini bilenler bilir. Son yıllarda güvenilir gıda üretmenin sorumlulu­ğu bakanlığa yükleniyor, hırsızın suçu ekono­mik şartlar nedeniyle normalleştiriliyor, aman dikkat. TESK Başkanı Bendevi Palandöken de, OECD raporuna göre Türkiye Çin’den sonra en çok sahte ürün ele geçirilen ikinci ülke” diyerek ticari ahlaksızlığa dikkat çekiyor.

Rekabete yenik düşen ticaret

“Taklit/tağşiş/hileli” gıdalara ilişkin listele­rin ortak noktası; fiyatı görece yüksek olması ne­deniyle hileli şekilde ucuza mal ederek piyasa­ya düşük fiyattan sürülen “et ve süt ürünleri, un mamulleri.” Son yıllarda türeyen ne idiği belirsiz zincir gıda markalarına ilişkin “ucuz etin yahni­si yavan olur” atasözünü hatırlatmak isterim.

En iyi denetçi tüketicidir

Tarım ve Orman Bakanlığı’nın son yıllarda yaptığı projelerde “bilimi, planlamayı, katılım­cılığı” merkeze koyması/ şaibeye neden olabi­lecek lobilere/ticarete uzak durması sayesinde denetimlerle ilgili tartışmalar ortadan kalktı. Yumaklı; “en iyi denetçi tüketicinin kendisidir” diyerek adil ve adaletli bir gıda sistemi için dü­zenleyici rolündeki Bakanlık kadar tüketicinin de sorumluluk alması gerektiğinin altını çiziyor.

Dijital çobanlar

ABD Tarım Bakanlığı Kentucky Üniversite­si’ne dronla hayvan güdülmesi teknolojisine 950 bin dolar hibe verdi. Dronlar hayvan hare­ketleri ve ısılarına göre çalışıyor. Anadolu me­raları dron çobanlarla kınalı kuzulara yarenlik yaparak inşallah çoban sorununu çözecek. Da­ha önce de Halter firması akıllı dijital yular ile sürüyü takip ediyordu.

Yapay zekâ çok su tüketiyor

Yapay zekâ hararet yaptı. Apple, Meta gibi şirketlerden gelen resmi olmayan verilere göre; bir AI programının 100 kelimelik bir aşk mek­tubu yazması için gereken enerji bir APhone’u şarj edebilir. Veri merkezinin soğutulması için de 10 litre su kullanılıyor. Soğutma için kullanı­lan su, yerel toplulukların su hakkı üzerine bas­kı yapıyor. ABD’de veri merkezlerinin su tüketi­mi toplam su kaynaklarının yaklaşık yüzde 3’ü. Elektrik Enerji Araştırma Enstitüsü’ne göre 2030’a kadar yapay zekânın enerji ve su ihtiyacı yüzde 8 olacak. Elon Musk’un Memphis’te ya­pay zekâ için inşa ettiği devasa sunucunun so­ğutulması için gereken su tartışma konusu.

Velhasıl; tarımda gıdada güzel haberler, gü­zel niyetlerin yanında daralan pazarlar, yorulan endüstriler, zor durumda çalışanlar var. Ülkem ekonomisi tasarrufla form kazanıp yağlardan verelim derken, güçlü kaslarını eritmese bari.