Tarımsal araştırmalar ve Ar-Ge destekleri
Doç. Dr. Mustafa Hilmi ÇOLAKOĞLU / TTGV Danışmanı
Ülkemizin kıt kaynaklarının rasyonel kullanılabilmesi ve gerçekleştirilen yatırımlardan azami faydanın sağlanabilmesi için, gerek kamu gerekse özel sektör kuruluşlarının sahip olduğu Ar-Ge altyapısının en etkin ve verimli bir şekilde kullanılması gerekmektedir. Özel sektör araştırmacılarının gerek kendi gerekse kamu araştırmacıları ile bir araya gelerek kamunun altyapısından faydalanmak sureti ile yürüttükleri Ar-Ge çalışmalarına özellikle gelişmiş ülkelerde sıkça rastlanmaktadır. Ar-Ge'nin öneminin anlaşılması ve kaynaklarının çeşitlenmesi, son yıllarda ülkemizde de Ar-Ge faaliyetlerini hızlandırmıştır.
Bu konuda ülkemizde gerçekleştirilen çok başarılı bir uygulamadan bahsetmek istiyorum. Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü (TAGEM)'nün 2007 yılında uygulamaya koyduğu 2007/1 sayılı "Tarım ve Köyişleri Bakanlığı'na Bağlı Araştırma Kuruluşları İle Ortaklaşa Olarak Araştırma ve Geliştirme Projeleri Yürütecekler Arasında Uygulanacak Usul ve Esaslara İlişkin Tebliğ" ile bakanlığa bağlı araştırma kuruluşlarının altyapı ve diğer imkânları özel sektöre açılmıştır. Bu uygulama ile ülkemizin sınırlı kaynaklarının etkin kullanılması ve özel sektörün tarımsal konularda araştırma yapmaya teşvik edilmesi ve böylece tarımsal araştırmalarda kamu-özel sektör işbirliği ile tüm kaynakların etkin kullanımı ve ekonomiye kazandırılması amaçlamıştır.
Bu tebliğ ile bireysel araştırmacılara ve özel sektör kuruluşlarına; gerek ulusal, gerekse uluslararası kaynaklardan maddi destek bularak hazırladıkları projelerin, Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı'na bağlı araştırma kuruluşlarının altyapı ve personel desteğinden yararlanarak yürütme imkânı sağlanmıştır. Özel sektör kuruluşları, üniversiteler, bireysel araştırmacılar ve sivil toplum kuruluşları; Ar-Ge çalışmaları için yüksek maliyetli yeni yatırımlar yapmalarına gerek kalmadan, Bakanlığa bağlı araştırma kuruluşlarındaki uzun yılların birikimi ve yüksek yatırımlarla oluşturulan altyapı imkânlarından faydalanarak, ihtiyacı olan Ar-Ge çalışmalarını gerçekleştirebilmektedirler.
Bu düzenleme ile bakanlığa bağlı, ülkenin her tarafına yayılmış ve çeşitli disiplinlerde ihtisas sahibi olan 55 Enstitüsü / İstasyonu Müdürlüğü'nün sahip olduğu yetişmiş araştırmacı personel, deneyim ve araştırma alt yapısı ile özel sektörün gücü bir araya getirilmiştir. Böylece, teknolojik araştırma ve geliştirme çalışması yapmak isteyen birey veya şirketlere imkân tanınırken, Ülkemiz Ar-Ge çalışmalarına da ivme kazandırılmaktır.
Tebliğin Resmi Gazete'de yayımlanmasından itibaren büyük ölçekli işletmeler kadar KOBİ'ler de tarımsal araştırmalara ilgi duymaya başlamışlardır. Bakanlığın Araştırma Kuruluşlarında özel sektör işbirliği çerçevesinde 127 proje sözleşmesi imzalanmıştır. Bugüne kadar 96 Ar-Ge projesi sonuçlanmış ve çalışmalar sonucu ortaya çıkan yeni ürünler ticarileştirilmiştir.
TAGEM bünyesindeki araştırma kuruluşlarında yaklaşık 2.000 araştırmacının çalıştığı belirtilmektedir. Dünyadaki son tarımsal gelişmeler çerçevesinde oluşturulan İleri Ar-Ge ve Teknoloji Merkezleri arasında; Türkiye Tohum Gen Bankası, Hayvancılık Biyoteknoloji Merkezi, Tıbbi ve Aromatik Bitkiler Araştırma Merkezi, Kuluçkahane ve Saf Hat Yedekleme Merkezi, Kuraklık Test Merkezi, Uluslararası Araştırma ve Eğitim Merkezi, Doku Kültürü Laboratuvarları ve Enerji Tarımı Araştırma Merkezi kurulmuştur.
Ayrıca Ankara'da Türkiye Milli Botanik Bahçesi, Yalova'da "Türkiye Geofitleri Bahçesi", Ankara'da "Bitkisel Biyoteknoloji Merkezi", Diyarbakır'da "GAP Uluslararası Tarımsal Araştırma ve Eğitim Merkezi" ve Şanlıurfa'da "Sürekli Çiftçi Eğitim Merkezi" kurulması çalışmaları devam etmektedir.
Ayrıca Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı'nca; bakanlık araştırma kuruluşları dışında tarımsal konularda araştırma yapacak STK, üniversite ve özel sektör araştırma kuruluşlarına Ar-Ge destekleri de verilmektedir. 5488 Sayılı Tarım Kanunu'nun 19/g maddesine dayanılarak, bakanlığın ve tarım sektörünün ihtiyaç duyduğu öncelikli konularda bilgi ve teknolojilerin geliştirilmesi, çiftçiler, tarımsal sanayiciler ile ihracatçılara aktarılması ve tarım sektöründeki kuruluşların Ar-Ge kapasitelerinin geliştirilmesi amacıyla bakanlıkça Ar-Ge projeleri desteklenmektedir.
Ar-Ge destek programı ilk olarak; bakanlık tarafından hazırlanan ve 2007 yılında yayımlanan "Araştırma ve Geliştirme Projelerinin Desteklenmesinde Uygulanacak Usul ve Esaslara İlişkin Tebliğ" ile başlamıştır.
81 projeye 9.2 milyon TL destek
TAGEM Genel Müdürü Doç. Dr. Masum Burak'tan aldığımız bilgiye göre; bugüne kadar 81 proje desteklenmiştir. Söz konusu 81 projenin 15'i sonuçlanmış, 66'sı ise devam etmektedir. Destekleme kapsamındaki 81 projeye Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı'nca toplam 9.2 milyon TL destekleme ödemesi yapılmıştır.
Ar-Ge projelerinin destek üst limiti 300.000 TL'dir. Ar-Ge desteklerinden yararlanmak için 2012 yılı son başvuru tarihi 13 Nisan 2012 olarak duyurulmuştur.
2012 yılı tebliğinin yayınlanması çalışmalarının halen devam ettiği belirtilmekte olup, http://www.tagem.gov.tr internet adresinde yer alan Ar-Ge destekleri başlığı içerisinde başvuruyla ilgili gerekli bilgi ve belgelere ulaşılabilmektedir.
Ülkemiz nüfusunun 75 milyona yaklaştığı ve ülkemize gelen yıllık turist sayısının 31 milyonu geçtiği günümüzde sağlıklı ve yeterli beslenmenin temini ve gıda hijyenine katkıları nedeniyle çok önemli gördüğümüz bu destek programı, ekonomiye katma değer sağlaması ve ihracatımızın artırılması açısından da çok önemlidir.