Tarımda yeni moda "ihtisas organize sanayi bölgesi" kurmak

Tarımda belli ürünler, yatırımlar "moda" olur. Bir zamanlar deve kuşu yumurtası üretmek modaydı. Yakın zamanda nar moda oldu. Dağ taş her yere nar dikildi. Üretim planlaması yapılmadan, ülkenin ihtiyacı ve ihracat olanakları gözetilmeden dikilen nar ağaçları bir süre sonra söküldü. Modaya kapılarak nar diken birçok kişinin canı yandı.

Bir kaç yıl önce hayvancılıkta "Saanen keçisi " yetiştirmek moda oldu. Bilen bilmeyen birçok kişi fizibilite çalışması bile yapmaya gerek görmeden keçi yetiştiriciliğine yatırım yaptı. Koyunla keçiyi bir birinden ayıramayanların gazına gelerek yatırım yapanların çoğu zarar etti. Bugün o yatırımcılardan geriye çok az sayıda yetiştirici kaldı. Fizibilitesini yapan, işini doğru yapanlar bile bu yanlış yatırım furyasından zarar gördü.

Bugünlerin modası ise ‘Tarıma Dayalı İhtisas Organize Sanayi Bölgesi’ kurmak. Hemen her kentte valiliğin öncülüğünde, ticaret odaları, sanayi odaları, ticaret borsaları, Tarım ve Orman İl Müdürlükleri; "Tarıma Dayalı İhtisas Organize Sanayi Bölgesi" kurmak için adeta yarışıyor. Sanki bir merkezden talimat verilmiş ve herkes tarıma dayalı organize sanayi bölgesi kurmak zorundaymış gibi bir yarış var.

Tarıma Dayalı İhtisas Organize Sanayi Bölgeleri genellikle Hazine'ye ait arazilere veya mera alanlarına kuruluyor. Arazi tahsisi yapılınca ihtisas organize sanayi bölgesi kurulmuş gibi herkes seviniyor. Belirlenen alanın ihtisas organize sanayi bölgesine uygun olup olmadığı, seçilen yatırım konusunun bölgeye uygun olup olmadığı, üretim olanakları, pazarlama koşulları, ihracat gibi konular genellikle göz ardı ediliyor.

Besicilik ve seracılık ön plana çıktı

Tarıma Dayalı İhtisas Organize Sanayi Bölgeleri aslında 10 yılı aşkın bir süreden beri ülkenin gündeminde. Özellikle besicilik ve seracılık konusunda çalışmalar ağır aksak yürürken, 25 Kasım 2017 tarihli Resmi Gazete'de Tarıma Dayalı İhtisas Organize Sanayi Bölgesi Yönetmeliği yayımlandı. Yönetmelik, çalışmaları hızlandırdı. Bugüne kadar başvurusu yapılmış ve bir bölümüne de yatırım izni verilmiş 25'i aşkın Tarıma Dayalı İhtisas Organize Sanayi Bölgesi var.

Bunların yarısı besicilik kalan yarısı seracılık konusunda faaliyet gösterecek.

Bu bölgelerle; tarım-sanayi entegrasyonunun sağlanması, bitkisel ve hayvansal üretimin teşviki, sanayi tesislerine yeterli kalitede hammadde temini, üretilen ürünlerin işlenmesi, muhafazası ve pazarlanması öngörülüyor.

Adana Tarım Zirvesi'nin gündemi seracılık

TÜYAP Adana Fuarcılık tarafından düzenlenen 12. Adana Uluslararası Tarım ve Sera-Bahçe Fuarı kapsamında ilk kez "Tarım Zirvesi" düzenlendi. TÜYAP Bölge Müdürü Salih Gökmen ve genç ekibi fuarla birlikte bölgenin iki önemli ve güncel konusunu gündeme taşıdı. İlk panelde üreticilerin ve ihracatçıların en önemli sorunu haline gelen "Akdeniz Meyve Sineği ile Mücadele" konusu ele alındı.

Moderatörlüğünü yaptığımız ikinci panelde ise; "Adana Tarımsal İhtisas Organize Sanayi Bölgesi ve Adana Ekonomisine Katkıları" tartışıldı. Adana Karataş'ta kurulması için başvurusu yapılan ve bakanlıkça onaylanan Tarıma Dayalı İhtisas Organize Sanayi Bölgesi seracılık konusunda faaliyet gösterecek. Adana Tarım ve Orman İl Müdürü Muhammet Ali Tekin, Adana Ticaret Borsası Yönetim Kurulu Başkanı Şahin Bilgiç, Adana Çiftçiler Birliği Başkanı Mutlu Doğru ve Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarımsal Yapılar ve Sulama Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Nafi Baytorun'un konuşmacı olarak katıldığı toplantıda ilin tarım potansiyelinin yanı sıra ağırlıklı olarak seracılık konuşuldu.

Seracılıkta en önemli gider ısıtma

Adana'ya gitmeden önce katılımcılara en doğru ve en güncel bilgileri sunmak için Sera Yatırımcıları ve Üreticileri Birliği (SERA-BİR) Genel Sekreteri Duygu Özkartal ile sektörün genel durumunu konuştuk. Özellikle kurulacak sera organize sanayi bölgeleri için bu önemli verilere dikkat edilmesinde yarar var.

Türkiye’de seracılık Antalya, İzmir, Mersin ağırlıklı olmak üzere ülkenin bir çok yerinde yapılıyor. Sera büyüklüğü bakımından Avrupa’da 2. sırada olan Türkiye, Tarım ve Orman Bakanlığı verilerine göre; 752 bin dekarda 7.8 milyon ton üretim yapıyor.

Sera alanlarının yaklaşık 13 bin dekarı modern, profesyonel seralardan oluşuyor. Bu modern seralar üretiminin yüzde 70’ini ihraç ediyor.

Seracılıkta üretim maliyetinin yaklaşık yüzde 40’ını ısıtma gideri oluşturuyor. Bölgeye ve iklime bağlı olarak ısıtma maliyeti yüzde 60'a çıkabiliyor. Bazı bölgelerde ise yüzde 20'ye düşüyor.

Jeotermal ısıtma bu nedenle çok önemli bir avantaj. Son yıllarda yatırımlar ağırlıklı olarak jeotermal kaynakların olduğu bölgelerde yoğunlaşıyor. Denizli, Ağrı, Afyon, Urfa, Kütahya, İzmir ve birçok yerde zengin jeotermal kaynağı var ve yatırım için cazip alanlar olarak görülüyor.

Jeotermal yoksa doğalgaz, fuel-oil, kömür vb. alternatif ısıtma kaynakları ile ısıtma yapılıyor.

Karar verilecek ısıtma kaynağının sürdürülebilirliğine dikkat edilmesi gerekiyor. Örneğin, kömürle ısıtılacaksa kömür rezervi, doğalgaz ile ısıtılacaksa dışa bağımlılık ve dövize bağlı fiyat artışı dikkate alınmalı.

Seranın dekar maliyeti 40-60 bin euro

Kullanılacak sisteme göre 1 dönüm modern seranın maliyeti 40-60 bin euro olarak hesaplanıyor. İşletme sermayesi ihtiyacı, seranın 3 yılda bir bakıma alınarak yenilenmesi hesaplandığında ciddi bir yatırım gerektiriyor.

Seracılıkta girdilerin çoğu dövizle alınıyor. Üretilen domates ihraç edilse dahi kilosu ortalama 4-5 liradan satılacak. Bu nedenle yatırımın geri dönüşü zaman alacak. Bu nedenle organize sanayi bölgelerinde küçük çiftçinin yatırım yapma şansı yok.

Adana Karataş'ta kurulacak sera alanında jeotermal kaynak yok. Bu nedenle kömür, doğalgaz gibi alternatif kaynaklar kullanılacak.

Ayrıca, Adana'da seracılık yapan bölgenin büyük çiftçilerinden Nur Özkan'ın verdiği bilgiye göre Adana'da seranın ısıtılması kadar yazın soğutulması da gerekiyor. Bu da ayrı bir maliyet gerektiriyor.

Seracılıkta ısıtma kadar önemli diğer gider kalemlerini ise işçilik ve hastalıklar oluşturuyor.
Özetle, Adana'da seracılık organize sanayi bölgesi için çok büyük bir istek ve heyecan var. Bu heyecanın başarıyla sonuçlanması için yaşanabilecek sorunların tek tek ele alınarak çözüm üretilmesi gerekiyor.

- Besicilik Tarım İhtisas Organize Sanayi Bölgeleri

Amasya (Suluova), Van, Ankara (Çubuk), Eskişehir (Beylikova), Diyarbakır, Gaziantep (Oğuzeli), Malatya, Elazığ, Kars, Şanlıurfa, Sivas, Afyon, Erzincan, Gümüşhane, Çorum, Hatay (Altınözü-süt)

- Seracılık Tarım İhtisas Organize Sanayi Bölgeleri

Denizli (Sarayköy), Ağrı (Diyadin), Samsun (Bafra), İzmir Menderes, Adana (Karataş), Zonguldak Çaycuma, Yalova (Çiftlikköy-çiçekçilik)