Tarımda işletme ve mülkiyet yapısı nasıl değişiyor?

Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) tarımsal işletme yapısı araştırması verileri, tarımda mülkiyet yapısında kendi toprağını işleyen çiftçilerin payı azalırken, başkasının toprağını işleten sermaye sahibi girişimci çiftçilerin payının artma eğiliminde olduğunu ortaya koyuyor.

TÜİK’in yayınladığı son 2016 araştırması ile 2006 yılına ait bir önceki araştırmayı karşılaştırarak incelediğimizde şu noktalar dikkat çekiyor:

* Yalnız kendi arazisini işleten tarım işletmelerinin toplam içindeki oranı 2006’da yüzde 85.10 iken 2016’da 5.58 puanlık bir kayıpla yüzde 79.51’e geriledi.

* Buna karşın hem kendi arazisini, hem de başkasının arazisini işletenlerin oranı 4.34 puan artarak yüzde 12.72’den yüzde 17.06’ya yükseldi.

* Kendi toprağı olmamasına karşın başkalarının arazisini kiralama gibi yollarla işletenlerin oranı da 1.24 puanlık artışla yüzde 2.18’den yüzde 3.42’ye çıktı.

* Buna göre kendine ait olmayan araziyi kullanan tarım işletmelerinin payı 5.58 puanlık bir artışla yüzde 14.90’dan yüzde 20.49’a çıkmış oldu.

* Arazi büyüklüklerine göre ortaya çıkan değişim daha yüksek. Kendine ait toprağın yanı sıra başkasının da toprağını işletenlerin kullandığı arazinin payı 9.98 puan birden artarak yüzde 26.43’ten yüzde 36.41’e çıktı.

* Kendine ait toprağı olmayan ama başkasının arazisini kullanan işletmelerin arazi payı da 1.55 puanlık artışla yüzde 2.17’den yüzde 3.72’ye ulaştı.

* Böylece başkasına ait arazileri kullanan tarım işletmelerinin işlettiği arazilerin payı 11.53 puanlık bir artışla yüzde 28.60’tan yüzde 40.14’e çıktı. Yani her 100 dekar arazinin 40 dekardan fazlası kiralama ve benzeri yollarla toprağın asıl sahibi olmayan sermaye sahibi işletmeler tarafından kullanılır hale geldi.

* Buna karşın yalnız kendi arazisini kullanan çiftçilerin işlettiği tarım arazilerinin payı, 11.53 puanlık bir kayıpla yüzde 71.40’tan yüzde 59.86’ya düştü.

* Yalnız kendi arazisini işleten çiftçilerin payındaki düşüşün, arazi büyüklükleri arttıkça daha da artması dikkat çekiyor. 5-9 dekar büyüklüğündeki arazilerde yalnız kendine ait arazileri işleten çiftçilerin toplam içindeki payı yüzde 4.66, işlettikleri arazinin toplam içindeki payı yüzde 4.61 azaldı. Buna karşın arazi büyüklüğü 500-999 dekara çıktığında yalnız kendi toprağını işleyen çiftçilerin payındaki düşüş yüzde 12.49’u, işlenen arazi miktarının payındaki düşüş yüzde 11.53’e çıkıyor.

* Toprak sahibi olmadığı halde başkalarının toprağını işleten girişimci çiftçi ve arazi miktarı oranlarındaki artış ise 50 dekarın altında göreli daha yüksek rakamlara çıkıyor.

* Bu veriler tarım arazisi sahipliğinde miras yoluyla bölünmenin yanı sıra kendi arazilerini işetmekte zorlanan küçük çiftçilerin geçimlerini sağlamak için başka alanlara yöneldiklerine işaret ediyor.