Tarımda 2015’te ne oldu?
Yarın yılın son günleri. Gelenek olduğu üzere bir yılda yaşananları hatırlatacağız. Bir yılda yaşananları tek yazıya sığdırmak elbette zor. Bu nedenle kendi bakış açımızla öne çıkanları paylaşıyoruz.
Tarımda 2015'e damgasını vuran gelişmeler şöyle:
1- İki seçimli bir yıl yaşandı. 7 Haziran ve 1 Kasım Milletvekili Genel Seçimleri'nde tarım açısından en çok tartışılan muhalefetin mazot fiyatını düşürme vaadi oldu.Tek başına hükümet kuran AKP, gübre ve yemde Katma Değer Vergisi'nin kaldırılacağını söz verdi. Fakat 2015'te bu gerçekleşmedi.
2- Tarımda bir dönem kapandı. Aralıksız 10 yıl süre ile Gıda,Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı yapan Mehdi Eker, 7 Haziran seçiminden sonra kurulan seçim hükümeti ile görevden ayrıldı. Yerine Bakan Yardımcısı Kudbettin Arzu geldi. 1 Kasım'da seçimin tekrarlanmasından sonra kurulan 64. Hükümet'te ise bakanlık görevine Faruk Çelik getirildi. Çelik ilk açıklamasında “Topraktan geldik toprağa döneceğiz” dedi.
3- Türkiye İstatistik Kurumu'nun 2015 bitkisel üretim verilerine göre; önceki yıla göre tahıllar ve diğer bitkisel ürünlerde yüzde 10.2, meyvelerde yüzde 3.9, sebzelerde yüzde 3.4 oranında üretim artışı oldu. Miktar bakımından ise, 2015'te tahıllar ve diğer bitkisel ürünlerde 65.5 milyon ton, sebzelerde 29.6 milyon ton ve meyvelerde 17.8 milyon ton üretim gerçekleşti.
4- Geçen yıl 12 aylık dönemde yüzde 2.1 küçülen tarım sektörü, bu yılın 9 aylık döneminde yüzde 8.9 büyüdü. Aynı dönemde ekonomideki büyüme yüzde 4 oldu.
5- Geçen yıl 9.5 milyar lira olan tarım destekleri bütçesi 2015'te 10 milyar liraya çıkarıldı. Tarım desteklerinde hayvancılık, organik tarım, iyi tarım uygulamaları ve diğer bir çok kalemde artış yapılmadı. Destekleme primi verilen 17 üründen 14'ünde destek artışı yapılmazken sadece nohut, mercimek ve kuru fasulye primi kilo başına 10 kuruştan yüzde 100 artış ile 20 kuruşa çıkarıldı. Yılın sonunda ise, küçük aile işletmelerine yönelik 5 dekara kadar dekar başına 100 liralık yeni bir destek kararnamesi yayınlandı. Bu destek 2016'da uygulanacak. Kırsal Kalkınma Yatırımlarının Desteklenmesi Programı kapsamında 2007 yılından beri uygulanan yüzde 50 hibeli tarım makineleri ve ekipman desteği kaldırıldı. Sayıştay 2014 Raporu'nda tarımsal desteklerle ilgili etki analizi yapılmamasını eleştirdi.
6- Bakanlık Hayvancılık Genel Müdürlüğü “Kırmızı Et Stratejisi”ni yayınladı. Stratejide hayvancılıkta ithalatın çözüm olmadığı yazıldı. Fakat, 2015'te de ithalat tam gaz devam etti. Bakanlar Kurulu Kararı ile Et ve Süt Kurumu'na sıfır gümrükle 30 bin ton et ithalatı yetkisi verildi. Besilik, damızlık hayvan ithalatı yıl boyu devam etti. Ayrıca, komşu ülkelerin yanı sıra Hindistan'dan, Paraguay'dan ülkeye kaçak et girişi devam etti.
7- Eylül ayında ilk olarak Van'da görülen Şap Hastalığı ülke geneline yayıldı. Hastalıktan ari Trakya Bölgesi hariç ülkenin neredeyse tamamı karantinaya alındı. Daha önce Türkiye'de görülmeyen Nepal Şap'ı olarak adlandırılan virüs için aşı üretilerek dağıtıldı. Et ve sütte ciddi verim düşüklüğü yaşanırken, çok sayıda genç hayvan ölümü gerçekleşti. Hastalığın yayılması sektörün geleceğini de olumsuz etkiledi. Daha çok ithalat yapılması gerekecek. Ayrıca Bandırma bölgesinde kuş gribi görüldü.
8-Temmuz 2014'ten beri referans fiyatı litre başına 1 lira 15 kuruş olarak sabit tutulan çiğ süt fiyatı 2015'te de artmadı. Ulusal Süt Konseyi, Aralık ayı sonundaki toplantısında 2016'nın ilk 6 aylık döneminde de fiyatın 1 lira 15 kuruş olarak uygulanacağını ilan etti. Yem başta olmak üzere tüm girdilerde fiyat artarken çiğ süt fiyatının artmaması üreticilerin üretimi sürdürme konusunda zorladı.Çiğ süt üretiminin sözleşmeli olarak yapılması için yönetmelik çıkarıldı. Ancak uygulamaya geçirilemedi.
9- Tarımda asıl bomba yılın sonunda patladı. Rusya ile yaşanan uçak düşürme krizinden sonra, Rusya Türkiye'den aldığı tarım ürünlerine ambargo uygulayacağını ilan etti. Türkiye'den ithalatı yasak ürünler listesi hazırladı ve 1 Ocak 2016 itibariyle yürürlüğe girecek. Fakat 1 Ocak öncesinde de ciddi yaptırımlar, engellemeler uygulandı. Türkiye'nin yaş meyve ve sebzede en büyük ihracat pazarı olan Rusya'nın kapıları kapatmasından kısa bir süre sonra bu kez Irak'la yaşanan asker çekme krizi nedeniyle Habur Gümrük Kapısı kapatıldı. Yaş meyve ve sebze başta olmak üzere bir çok ürün Irak'a ihraç edilemiyor.
10- Yılın başında kilosu 5 lirayı çıktı diye İran'dan ithal edilmek istenen patatesin fiyatı yılın sonunda 30 kuruşa düştü. Uygulanan politikaların istikrarsızlığına iyi bir örnek oldu.
11- Genetiği Değiştirilmiş 37 ürünün yem amaçlı ithalatına izin istendi. Biyogüvenlik Kurulu 2012'de “zararlı” diyerek ithalatına izin vermediği genetiği değiştirilmiş 3 mısır genine 2015'te “zararsız” diyerek izin verdi.
12- Çobanlıktan cumhurbaşkanlığına uzanan yaşam öyküsünde her dönem tarım, köy meseleleriyle ilgilenen, 1991 seçiminden önce tütün fiyatı tartışması yaşanırken “Kim ne verirse 5 lira fazlasını veririm” diyerek tarihe geçen Süleyman Demirel yaşama veda etti. Anadolu insanın çileli yaşamının, toprağının, ovalarının, dağlarının, ormanlarının iki önemli yazarı Yaşar Kemal ve Fikret Otyam aramızdan ayrıldı.
13- Avrupalı çiftçiler yıl boyu eylemdeydiler. Rusya ambargosunun da etkisi ile ürünlerini düşük fiyatla satmak zorunda kaldıkları için eylem yapan çiftçiler Avrupa Birliği Ortak Tarım Politikası'nı tartışılır duruma getirdi. Bazı birlik üyesi ülkeler “yerli malı tüket” kampanyaları başlattı.
14- Birleşmiş Milletler tarafından 2015, Uluslararası Toprak Yılı ilan edildi.Toprağın önemine dikkat çekmek için bir çok etkinlik yapıldı.
15- İklim değişikliği gündemin ilk sıralarında yer aldı. Paris'te yapılan İklim Zirvesi'nden sonra Paris Anlaşması imzalandı.
16- Karadeniz'i ranta açmak için planlanan “Yeşil Yol” projesi Karadenizli kadınların direnişiyle durduruldu.
17- Tire Süt Kooperatifi'nin çalışmaları, Birleşmiş Milletler tarafından kırsal kalkınma modeli olarak dünyaya örnek gösterildi.
Tarımda 2015'in kısa özeti bu. Yarın 2016'da yaşanması muhtemel gelişmeleri yazacağız.