Tahterevallinin bir ucunda dolar, bir ucunda DTH!
Eğilim yılbaşından beri hiç değişmedi. Bir ucunda dolar kurunun, diğer ucunda döviz tevdiat hesaplarının bulunduğu bir tahterevalli düşünün. Bir tahterevallide iki ucun birden havada ya da yerde olması nasıl söz konusu edilemezse, bu tahterevallide de durum aynı. Ne zaman dolar yukarı gidiyor, o zaman döviz hesapları azalıyor; ya da ne zaman dolar geriliyor, o zaman döviz hesaplarında bir artış oluyor.
Yılbaşındaki dolar kuru ve döviz hesaplarını 100 kabul ederek oluşturduğumuz endekse göre, dolar kuru ile DTH adeta yengeç görünümüyle ilerliyor. Sürekli çapraz geçişler var.
Ekim ayındaki hızlı hareket öncesindeki dönem... Dolar 18 Nisan'da 1.32'ye çıkmış ve yılbaşına göre yüzde 14 artış kaydetmiş. Döviz tevdiat hesaplarında ise az da olsa bir gerileme gözleniyor. Belli ki tasarruf sahibi kur yükselince döviz hesabını azaltmayı tercih ediyor.
Bu tarihten sonra dolarda bir gerileme var. Tarih 1 Ağustos, dolar yılbaşındaki düzeyinin yüzde 1 kadar altında. Tasarruf sahipleri bu kez alıma geçmiş, döviz tevdiat hesapları yılbaşına göre yüzde 12 artış göstermiş durumda.
26 Eylül, dolar ve DTH'nin yılbaşına göre birbirine çok yakın oranda arttığı bir tarih. Bu tarih itibariyle yılbaşına göre dolar yaklaşık yüzde 6, DTH ise yüzde 4 artmış. Bir sonraki hafta, yani 3 Ekim'de de oranlar birbirine yakın, ancak izleyen haftalarda tahterevallinin bir ucundaki dolar havaya fırlarken, DTH dibe oturuyor. Üç hafta sonra, 24 Ekim'e gelindiğinde doların yılbaşına göre artışı yüzde 45'i aşıyor, döviz hesaplarındaki gerileme ise yüzde 11'i buluyor. Ekimin son haftasında ise dolar kuru hızla geriliyor, döviz hesaplarında sınırlı da olsa bir artış yaşanıyor.
Kasım ayıyla birlikte dolarda yeniden bir artış başladığını biliyoruz. Dolarda 31 Ekim'de yılbaşına göre olan yüzde 28 artış, 7 Kasım'da yüzde 31'e, 14 Kasım'da yüzde 40'a ulaştı. Kurdaki bu yükselmenin etkisiyle, biraz gecikmeli izleyebildiğimiz döviz tevdiat hesaplarında kasımın ilk yarısında bir gerileme yaşandığını tahmin edebiliriz.
Bu tablo, Türk tasarruf sahibinin artık eskisine göre çok farklı bir bilinçle hareket ettiğini ortaya koyuyor. Hatırlayalım, tasarruf sahipleri geçmişte klasik deyimle hep "trenin son vagonu"na binerlerdi. Kur mu yükseliyor, dövize hücum edilirdi; hisse senetleri değer kazandı ve adeta zirve değerlerine mi geldi, küçük tasarruf sahibi Borsa'ya akın ederdi. Tersi olduğunda da zararına satışlar yapılırdı. Şimdi en azından döviz konusunda daha bilinçli hareket edildiği gözleniyor. Tasarruf sahipleri, kur yükseldiğinde döviz tevdiat hesaplarını azaltma yoluna gidiyor, tersi olduğunda da döviz alıyor.
Parite etkisi
Döviz tevdiat hesaplarının gerilemesinde euro-dolar paritesinde dolar lehine olan gelişmenin de önemli payı olduğu gözden uzak tutulmamalı. Yılbaşında 1.47 düzeyinde bulunan, bir ara 1.58'i de aşan parite, 31 Ekim itibariyle 1.27'ye inmiş durumda. Euro-dolar paritesi yılbaşındaki 1.47'lik düzeyinde kalmış olsaydı, 31 Ekim'deki toplam döviz tevdiat hesabı, yaklaşık 5.4 milyar dolar daha fazla görünecekti. Bankalarda 31 Ekim itibariyle 85 milyar 565 milyon dolar döviz hesabı bulunuyor. Euro-dolar paritesi 1.47 olarak düzeyinde kalsaydı, 31 Ekim'deki hesap toplamı 90 milyar 917 milyon dolar olacaktı.