Swiftonomics

Geçen hafta Saint Louis Fed’in öğret­menlere yönelik finansal okuryazarlık webinarına katıldım. Kolej başta olmak üze­re ABD’li öğretmenlere ve öğretim üyelerine dair bir program. Katıldığınız eğitimlerden kredi de kazanıyorsunuz. Bu öğretmenlerin performansında kullanılabiliyor.

Webinar dışında teknik geziler ve semi­nerler de var. Eğitimlerde kullanabilecekleri eğitim ve sunum setleri de cabası. Her eğiti­min dokümanını sonra sınıfta kullanabilme­leri için e-posta ile de paylaşıyorlar. Eğitim­leri de Fed personeli veriyor. Sonunda bir de katılım belgesi.

Gençler bilmez, şarkıcı Taylor Swift diye bir enflasyon çeşidi var. Swiftonomics de­niyor bu ekosisteme. Swift deyince Çin’in devreye aldığı alternatif ödeme sistemi akla gelmesin yani. ERAS Tour kapsamında olu­şan ekonomi ve onun enflasyonu konumuz. Cheapflation, Slumpflation, Skimpflation, Shrinkflation gibi yıllar önce literatüre ka­zandırdıkları enflasyon türlerine bir yeni­si daha.

Gençlerin ve Swift hayranlarının bilet fi­yatlarını nasıl uçurduğu, ulaşım ve konakla­ma talebi ile nasıl fiyatları yukarıya çektiği yani olay. Bilet fiyatları ikinci elde 3 ila 10 ka­tı arasında işlem görürken, otel ve konakla­ma ile kişi başına yaklaşık en az 1.000 dolar­lık bir harcama var. Çin’den gelen, operatör paketi dâhil bir telefon parası yani.

Aynı telefon bizde iki katına, üstelik pa­ket de ekstra, paket yenileme döneminden 2 ay önce taahhüdü 2 katına olan yeni fiyattan paketi mecburen yenileme de son kullanı­cı ödülümüz. Swift hayranları gelsin de enf­lasyon nasıl olur görsün aslında. Bu duruma orada Greedflation veya Seller’s Inflation deniyor. Bizde Demand Inflation or Inertia.

Alexander Graham Bell

Telefonu icat ettiğinde bilir miydi ki bir gün gümrük tarifelerine konu olacak? Ta­rifeler havalarda uçuşuyor. Herkes merak ediyor şimdi ne olacak diye. Geri adımlar mı atılıyor yoksa kim suyun altında nefesini ne kadar tutabiliyor diye bir test mi? Oyun te­orisinde ‘Üçlü Düello’ oyununu bilenler bil­meyenlere anlatsın.

İsteyenler için Yale Üniversitesi açık ders­lerinde Ben Polak, (Ekonomi Bölümü ve İş­letme Okulu’nda Ekonomi ve Yönetim pro­fesörü), Oyun Teorisi dersleri ücretsiz. John Nash Akıl Oyunları filmi de bir olasılık. Oy­nanan ‘Teksas Atış Oyunu’ da olabilir kimi­lerine göre.

Arjantin’de Milei şu anda bu oyunun en büyük kazananı. Kamala Harris rüzgârı eserken kendisi Musk üzerinden Trump’a yatırım yapıyordu. Geçen hafta IMF ve ulus­lararası kalkınma bankaları ile Dünya Ban­kası’ndan kredileri onaylandı. Neoliberal Milei hocam makro ihtiyati tedbirlerini se­çildikten 1.5 sene sonra kaldırdı ve hedef böl­geli kur rejimine geçti.

Kanada ve Meksika’dan sıyrılmaya çalışan ama yeni pazar ihtiyacı olan ABD’nin yeni üretim pazarı Arjantin olacak. Bütçe fazla­sına şimdi dış ticaret fazlası da eşlik ediyor. İşsizlik düşecek, refah artacak, enflasyon za­ten faizleri indirdiği için düşüşe geçmişti.

Kamuyu daraltırken, örneğin posta sek­töründe liberalleşme, bunların dışında ma­denler mesela elektrikli otomobiller için Toryum ile bu neoliberal filmin uzun vade­de sonu nasıl bitecek sorusu için (ibretlik) örnekler var. Çin Ekonomi Modeli bir örnek mesela. Veya dolarizasyon sorununu hala yaşayan ülkeler.

For whom the bell tolls

Bundan sonra neler olacak? Kur ve ucuz işgücüne (asgari ücreti baskılamaya) dayalı üretim, rekabet ve ihracat kaybedenler ta­rafında. İklim ekonomisi yani ‘Yeşil Ekono­mi’ sizlere ömür. Ona bağlı ESG ve yatırım­ları da. Trump kömür madenlerini sonuna kadar açtı.

Yeni pazar ve birlik arayışları, korumacı­lıkla artacak. Neoliberalizm formatlanırken, küreselleşme bitti. Küresel sermayeyi hu­zursuz edip, (şimdilik) dolara talebi arttırdı. AB mecburen savunma sanayi ve altyapı ya­tırımlarına odaklanacak. Bu Fransa gibi lo­komotif (?!) ekonomilerdeki bütçe sorunla­rını arttıracak. Borçlanma arttıkça ‘serbest dalgalı faiz rejimi’ daha büyük dalgalanma­lar yaratacak. Dalgalı ekonomileri sallamak daha kolay olacak.

Soğuk Savaşı bitirip Çin’i yalnız bırakma üzerine kurulu oyunda yeni ticaret yolları ve ekonomiler kimler olacak? Önümüzde 10-20 yıl arası yeni bir dönem var. Daha ön­ce yazılarımızda 2028’e kadar adı belli olur demiştik. İçeriği de adı da az çok belli oldu. Şimdi cevaplanacak soru “çanlar kimin için çalıyor?.”