Swap düşülünce elde pek bir şey kalmıyor

Bu köşede önceki gün Merkez Bankası'nın döviz rezervine ilişkin verileri paylaştık. Ama şunu gözlüyoruz; Merkez Bankası'nın rezervi konusunda kafalar fena halde karışmış durumda.

Daha önce de vurguladık; ne amaçla kullanacağınıza, neyle kıyaslama yapacağınıza bağlı olarak bir dizi rezerv hesaplayabilirsiniz ve bunların hepsi de doğrudur.

Hiç kimse brüt rezerve de yanlış diyemez; altın dahil rezerve de, altın hariç tutularak hesaplanan rezerve de...

Aynı şekilde altın dahil ve altın hariç rezervin kamu mevduatı, yani Hazine'nin dövizi dahil edilerek hesaplananı da doğrudur, kamu mevduatı hariç hesaplananı da...

Dolayısıyla 18 Nisan'da 99 milyar dolar olan dış varlıklar esas alınabilir. Bu tutarın tümü Merkez Bankası'nın değildir ama Merkez Bankası yeri geldiğinde bu rezervin bir kısmını kullanabilir. Birkaç küçük operasyonla bu rezervin bir kısmı net rezerv haline getirebilir.

İsteyen brüt rezervi doğru kabul edebilir. Yine aynı tarihte (altın dahil olmak üzere) kamu mevduatı ile birlikte 29.5 milyar dolar olan rezerv de doğrudur, aynı şekilde kamu mevduatı hariç 24.1 milyar dolarlık rezerv de...

18 Nisan için (net 12 milyar dolar olan altın yükümlülüğünü düşerek bulacağınız) 17.5 milyar dolarlık kamu dahil net döviz rezervi de doğrudur, 12.1 milyar dolarlık kamu hariç net döviz rezervi de...

Hani neredeyse seç, beğen, al durumu! Bütün sayılar doğrudur; yalnızca kullanım amacına göre bazıları diğerlerinden daha doğrudur!

Şu swap meselesi

Merkez Bankası rezervini güçlendirmek için bankalardan kısa vadeli olarak bir anlamda ödünç döviz alıyor. Swap çok kısa olarak bu.

Merkez Bankası'nın bankalardan aldığı ödünç dövizin toplamı 12 milyar dolar civarında bulunuyor. Merkez Bankası bu tutarı kamuoyuyla paylaşmadığı için tutarı net olarak bilmiyoruz. Ama finans çevrelerinin hesaplamaları 12 milyar dolar civarında bir tutara işaret ediyor.

Yaklaşık 12 milyar dolarlık bu tutar Merkez Bankası'nın döviz rezervine dahil. Swap işlemlerinde dövizi geri verme taahhüdü bilanço dışında nazım hesaplarda izleniyor. Bu muhasebeleştirme yönteminden dolayı bankalardan alınan yaklaşık 12 milyar Merkez Bankası'nın varlıkları arasında yer alıyor, ancak bunu yükümlülüklerde görmüyoruz.

İşte o yüzden 12 milyar dolarlık swapı 12.1 milyar dolarlık net döviz rezervinden düşmek gerekiyor.

Swap düşülünce elde ne kaldığı üstünde kafa yormaya gerek var mı?

12'ye 100 milyar dolardan inilmedi

Döviz rezervi çok azaldı diye karalar bağlamanın, hele hele yanlış kıyaslamalara girmenin de gereği yok.

Zaman zaman dile getirilen 100 milyar dolar civarındaki tutarlar brüt döviz rezervini gösteriyor ve bu tutarlarla 12.1 milyar dolar olarak hesaplanan son tutarı kıyaslamak tümüyle elma ile armut kıyaslaması demek. İkisi çok farklı hesaplamalara dayanıyor. Dolayısıyla hiç kimse döviz rezervinin 100 milyarlardan 12 milyar dolar civarına düştüğünü sanmasın.

Elmayla elmayı, armutla da armudu kıyaslamak gerek. Dolayısıyla brüt rezerv ile neti kıyaslamak olmaz.

Merkez Bankası dövizsiz kalmaz

Bir gerçeğin altını bir kez daha kalın kalın çizelim.

Şimdi tutup "Merkez Bankası'nın 12.1 milyar rezervi var, swap da 12 milyar, öyleyse Merkez'in dövizi tümüyle bitmiş" demek pek doğru değil.

Bu yaklaşım matematiksel olarak doğru gibi görünse de pratikte pek karşılığı yok.

Merkez Bankası bir şekilde döviz yaratır. Kendi dövizi ya da değil. Swap da bir döviz yaratma biçimi değil mi sonuçta...

Ama her adımın bir maliyeti var. Merkez Bankası'nın swap yoluyla bankalardan kısa vadeli döviz toplaması doğru bir uygulama mıdır, değil midir, bu apayrı bir tartışma konusu.

Sonuç odaklı bakarsak, gerçek, Merkez Bankası'nın, bir maliyet üstlense de dövizsiz kalmayacağıdır.

Geçmişte döviz bulunamayan günler olmadı değil. Rahmetli Süleyman Demirel'in "70 cente muhtacız" dediği günleri hatırlıyoruz. Ama o dönemin koşulları, o dönemin merkez bankacılığı çok daha farklıydı kuşkusuz.