Sütte fiyat analizi...

Ulusal Süt Konseyi çiğ süt fiyatını belirledi. Haziran sonuna kadar Türkiye genelinde çiğ sütün referans fiyatı 1 lira 5 kuruş oldu. Adı üstünde bu bir referans fiyat. Daha doğrusu en yüksek fiyat.

Bu fiyattan süt satan kaç üretici var?

Bildiğimiz kadarıyla parmakla sayılacak kadar az.

Ülke genelinde çiğ sütün litresi ortalama 70-80 kuruştan satılıyor. Bu fiyat ise maliyetin altında. Bu nedenle süt üreticisi zarar ediyor. Banka kredisini ödeyemiyor. Hükümet bu sorunu çözmek yerine üreticiyi daha da zor duruma düşürecek bir fiyata onay veriyor.

Süt fiyatı neye göre belirleniyor?

Çiğ süt fiyatını belirlemek için dünyanın her yerinde geçerli olan belli başlı bir kaç kriter var. Bunlardan en önemlisi maliyet hesabıdır. Üreticinin 1 Litre çiğ sütü ortalama ne kadara mal ediyor? Buna bakılır ve üstüne üreticinin refah payı eklenerek bir fiyat oluşur.

İkincisi süt yem paritesidir. Yani 1 litre sütle ne kadar yem satın alınıyor. Ona bakılır ve buna göre bir fiyat belirlenir.

Dünyada kabul gören süt yem paritesi 1 litre sütle en az 1.5 kilo yem alınabilir olmasıdır.

Ulusal Süt Konseyi’nde belirlenen çiğ süt fiyatı ne maliyet hesabına uygun ne de süt yem paritesine.

Konsey’in internet sayfasında yer alan veriler incelendiğinde Mayıs 2013’te ülke genelinde ortalama 1 litre çiğ sütün maliyeti 1 lira 10 kuruş. O dönemde Konsey’in referans fiyatı 90 kuruş. Maliyetin altında. Haziranda maliyet 88 kuruşa sonraki 3 ay 83 kuruşa düşüyor. Ekim 2013’te 1 litre çiğ sütün maliyeti 90 kuruşa yükseliyor. Aralık’ta 89 kuruşa geriliyor. Yem fiyatlarına, diğer girdilere bakıldığında fiyatı düşen ürün yok. Nasıl oluyor da mayısta 1.10 lira olan maliyet 7 ay sonra 89 kuruşa geriliyor. Bu dönemde yem başta olmak üzere hangi girdilerin fiyatı düştü?

Türkiye Yem Sanayicileri Birliği ve piyasa verileri özellikle son 1 ayda yem fiyatının yüzde 15-20 oranında arttığını gösteriyor. Bu artış Ulusal Süt Konseyi’nin maliyet hesabına henüz girmemiş. Toplantıda bu zamlar dile getirilse de fiyat belirlenirken dikkate alınmadığı çok net anlaşılıyor. Demek ki çiğ süt fiyatı maliyete göre hesaplanmadı. Maliyete göre hesaplansa en az 1.3 lira civarında olması gerekirdi.

Geçerli yöntemlerden biri olan süt yem paritesi dikkate alındı mı?

Dünyada kabul edilen süt yem paritesi 1 litre sütle 1.5 kilo yem alınmasıdır. Buna göre kilosu ortalama 91 kuruş olan yemden 1.5 kilo alınabilmesi için çiğ sütün litre fiyatı 1.36 lira olması gerekiyordu.Açıklanan fiyat süt yem paritesine de uymuyor.

Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanı Mehdi Eker dünyada kabul gören süt yem paritesini beğenmemiş olacak ki, Türkiye için yeni bir parite ortaya attı. Bakan’ın uygun gördüğü pariteye göre 1 litre sütle 1.3 kilo yem alınması gerekiyor. Belirlenen çiğ süt fiyatı bu pariteye de uygun değil.

Öyle bir fiyat açıklandı ki, maliyet hesabına uymuyor. Dünyada geçerli olan süt yem paritesine uygun değil. Bakan’ın açıkladığı pariteye uygun değil.

O zaman bu fiyat neye göre belirlendi?

Öyle anlaşılıyor ki, süt fiyatı vahşi kapitalizm kuralına göre belirleniyor. Güçlü olanın fiyatı belirlediği bu yöntem dünyada pek yaygın değil. Genellikle üreticinin örgütsüz, dağınık, bölünmüş, ürettiği ürünün değeri için mücadele etmek yerine nafaka ister gibi fiyat istediği ülkelerde uygulanıyor.

Örneğin Fransa’da veya Avrupa’nın herhangi bir ülkesinde bu yöntem uygulanamaz. Anında ülkeyi felç edecek çiftçi eylemleri başlar. Üretici hakkı olan fiyatı alıncaya kadar mücadele eder.

Türkiye’de ise güçlü olan fiyatı belirliyor, devlet onaylıyor, üretene de ağlamak kalıyor.

Bundan sonra ne olacak?

Açıklanan 1 lira 5 kuruşluk çiğ süt fiyatının piyasadaki karşılığı 70-80 kuruştur. Hiç bir üretici 70-80 kuruştan çiğ süt satarak uzun vadede üretimi sürdüremez. Bankaya olan kredi borcunu ödeyemez ve yatırım yapamaz.

Dövizdeki artışa bağlı olarak yem fiyatları artacak, mazotun ve gübrenin fiyatı artacak dolayısıyla çiğ süt üretim maliyetleri yükselecektir.

Son günlerde yağan yağmura rağmen kuraklığın etkisi ile yem bitkileri üretimi azalacak ve fiyat yükselmesi nedeniyle yine maliyet artacak.

Yemden başlayarak girdilerin fiyatı artarken haziran sonuna kadar süt fiyatı sabit olacak. Çünkü belirlenen fiyat 6 aylık.

Şimdi gözler Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı’nın açıklayacağı çiğ süt priminde. Geçtiğimiz haziranda litre başına 9 kuruş olan prim bir iki ay sonra sessiz sedasız 6 kuruşa düşürüldü. Muhtemelen yine 6 kuruş olarak açıklanacak.