Süt ve kırmızı ette 2016 değerlendirmesi ve 2017 yılı beklentileri

TARIK TEZEL - SETBİR Yönetim Kurulu Başkanı

SÜTTE 2016

Türkiye’de 2015 yılında, inek-koyun- keçi-manda olmak üzere toplam 18,65 milyon ton çiğ süt üretildi. 2014 yılındaki 18,63 milyon tonluk üretim ile karşılaştırıldığında, 2015 yılında %0,1 oranında bir artış olduğu görülüyor. 2016 yılının ilk 10 ayında ise işletmeler tarafından toplanan inek sütü miktarı 7.75 milyon ton oldu. 2015 yılının ilk 10 ayı ile karşılaştırıldığında (7.53 milyon ton), bu miktarda %3 oranında artış sağlandığı görülmekte. Bu artıştan hareketle, üretilen inek sütü miktarında da %3’lük bir artış olacağını öngörüyor, dolayısıyla 2016 yılında üretilen toplam çiğ süt miktarının, kayıt içi ve kayıt dışı bir arada olmak üzere, toplam yaklaşık 19 milyon ton olacağını düşünüyoruz. Süt sektörü için 2016, hayli zorlu bir yıl oldu. 2014 yılında canlanan süt sektörü ihracatı, 2015 yılında, gerek Rusya’nın süt ve süt ürünleri de dâhil bazı gıda ürünlerine ambargo koyması, gerek ise Avrupa Birliği’nde (AB) süt kotalarının kalkması sonucu dünya süt ürünleri fiyatlarının düşmesiyle birlikte hayli büyük düşüşler yaşadı. 2014 yılında 347 milyon dolarlık süt ve süt ürünleri ihracatı yapılmışken, bu değer 2015 yılında %20 azalarak 271 milyona düştü. 2016 yılında ise bir miktar toparlanma yaşanarak, ilk 10 aydaki ihracatımız 272 milyon dolara çıktı.

SÜTTE 2017

Süt sektöründe bir regülasyon ihtiyacı olduğu açıktır. Depolama desteği, sütte arz fazlasının oluştuğu dönemlerde regülasyonun sağlanmasını teşvik edebilecektir. Böylelikle süt tozu yapma veya yaptırma imkânı olmayan imalatçıların peynir ve çeşitleri gibi stoklanabilir ürünlerinde depolama desteği alması üreticinin elinde sütün kalmasını önleyecek, hayvan kesilmesinin önünü kapatacak, üreticinin hevesinin kırılmasına meydan vermeyecektir. 2015 yılında düşen dünya çiğ süt fiyatları 2016 yılında da bazı ülkelerde düşük kalmaya devam etti, bazı ülkelerde ise bir miktar toparlanma gösterdi. 2017 yılında dünya süt fiyatlarının, dolayısıyla süt ürünleri fiyatlarının 2016 yılına göre daha yüksek olacağı öngörülüyor. AB’de de süt üretiminin azaltılması yönünde verilen desteklemelere bağlı olarak süt üretiminin artmayacağı tahmin ediliyor. Küresel stokların yüksek olması da üretimi etkileyen önemli faktörlerden biri. Ülkemizde çiğ süt, artık bütün gelişmiş ülkelerde olduğu gibi kalite değerleri ile fiyatlandırılmalı. (Örneğin AB ülkelerinde bir litre çiğ inek sütü için baz kriter, yağ için % 4,2, protein için % 3,4’tür. . Aralık 2016’da USK tarafından belirlenen çiğ süt referans fiyatı, ülkemizde ilk defa kalite kriterleriyle birlikte belirlenmiş olup, %3.5 yağ, %3.1 protein değerine sahip çiğ inek sütü için belirlenen referans fiyatı 1.21 TL/litre olmuştur. Bu belirleme her ne kadar AB değerleri ile mukayese edildiğinde düşük kalsa da, ülkemizde ilk defa bu şekilde referans fiyatının belirleniyor olmasını, çiğ sütümüzün gelecekte iyileşmesi bakımından bir adım olarak nitelendiriyor, AB standartlarına ulaşmayı ümit ediyoruz.

ETTE 2016

Kırmızı et üretimi 2015 yılında 1 milyon 149 bin ton olarak gerçekleşti. 2016 yılının ilk üç çeyreğinde ise kırmızı et üretimi toplam 902 bin ton olarak gerçekleşmiş olup, bu miktarda 2015 yılı ilk üç çeyreğine göre %6’lık bir artış olduğu görülüyor. Bu kapsamda 2016 yılı toplam kırmızı et üretiminin 1.3 milyon ton civarında olmasını öngörüyoruz.Kırmızı et maliyetlerimizin ve buna bağlı oluşan piyasa fiyatlarının dünya fiyatlarına göre yüksek ve rekabetten uzak olması nedeniyle kırmızı et ve ürünleri ihracatımız maalesef çok düşük, neredeyse yok seviyesinde. Şubat 2016’da ESK’nin sıfır gümrük vergisi ile kırmızı et ithalatı yapmasına ilişkin karar yayınlandı. Mayıs 2016’da ise ESK ve TİGEM’in belirli sınırlar dahilinde canlı büyükbaş ve küçükbaş ithalatını sıfır gümrük vergisi ile yapmalarına ilişkin karar yürürlüğe girdi. Aynı karar ile özel sektörün canlı hayvan ithalatındaki gümrük vergisi oranı %60’a çıkarıldı. Kasım 2016’da yayımlanan karar ile de ESK’nin yıl sonuna kadar ithal edeceği canlı hayvan sayısı 400 binden 500 bine yükseltildi.

ETTE 2017

Resmi Gazete’nin 31 Aralık 2016 tarihli nüshasında yayınlanan “İthalat Rejimi Kararına Ek Karar” ile besilik sığır ithalatı için %60 olan vergi oranı %10’a düşürüldü. Aynı zamanda ESK’ye de sıfır gümrük vergisi ile 2017 yılı sonuna kadar 500 bin besilik dana ithalat yetkisi verildi. Besilik hayvan ithalatının ESK üzerinden yapılması, özellikle küçük miktarda besilik dana ithal etmek isteyen besicilerimiz için büyük bir avantaj sağlıyor. Ancak “500 baş ve üzerinde” besilik dana getirmek isteyen ve belli bir kapasitenin üzerinde bulunan besicilerin kendilerinin besilik dana ithal etmesine izin verilmesi gerekiyor. Diğer besiciler için de ESK besilik dana getirerek dengeleri korumuş olur. Bu uygulama hem verimlilik açısından hem de sektörümüz ve bakanlığımız açısından uygulama kolaylığı da yaratır.