Süt piyasasının yeni aktörleri zorda...
Son yıllarda hayvancılığa ciddi destekler sağlandı. 2000 yılında 12 milyon YTL olan hayvancılık destekleri her yıl artırılarak 2007'de 1 milyar 200 milyon YTL'ye ulaştı.
Verilen bu destekler özellikle süt hayvancılığında iki önemli gelişmeyi sağladı.
1- Mevcut işletmeler büyüdü. Süt hayvancılığı yapan ve 30-40 hayvanı olan yetiştiriciler, hayvan sayısını 50'ye, 100'e çıkardı.
2- Sektöre yeni yatırımcılar girdi. Daha önce hiç hayvancılık yapmamış, çeşitli sektörlerden girişimciler bu alana yatırım yaptı. Saray Halı'nın sahibi Necati Kurmel, işadamı Ethem Sancak, TÜSİAD eski Başkanı Muharrem Kayhan popüler isimler olarak öne çıktı. Fakat, onların dışında yüzlerce yeni girişimci süt hayvancılığına girdi.
Genellikle 300-500 baş hayvanla işe başlayan süt piyasasının bu yeni aktörleri kısa zamanda 1000-1500 başlık işletmelere ulaştı. Bazıları daha da hızlı büyüdü ve 2-3 bin başlık birçok yeni işletme doğdu.
Süt sektörüne yapılan bu yeni yatırımlar sütü paketleyerek tüketiciye ulaştıran süt sanayicileri tarafından da olumlu karşılandı. Her fırsatta köy köy dolaşıp süt toplamaktan ve aldıkları sütün kalitesinden şikayet eden sanayiciler için bu yeni işletmelerden süt almak daha avantajlıydı.
Çiğ süt fiyatının 2002'den başlayarak 2005'in ilk aylarına kadar yükselme trendinde olması sektördeki yeni yatırımcıların işini daha da kolaylaştırdı. 2002 başında litresi 0.250 YTL olan çiğ süt fiyatı 2005'e gelindiğinde 0.500 YTL'ye ulaştı. Yani 3 yılda fiyat yüzde 100 civarında arttı. Bu olumlu gidişat uzun sürmedi. Sektör ilk darbeyi 2005'in Nisan ayında yedi. Çiğ süt fiyatı 0.435 YTL'ye düştü. Artan yem ve diğer girdi maliyetlerine rağmen yaklaşık 2 yıl fiyat bu seviyelerde kaldı.
Dünya gıda krizinin baş gösterdiği 2007'de dünyadaki fiyat artışının da etkisi ile çiğ süt fiyatı 2007 sonunda 0.665 YTL'ye ulaştı. 2008'de genellikle dalgalı bir seyir izleyen çiğ süt fiyatı son aylarda yeniden düşüşe geçti. Son bir ayda çiğ süt fiyatı iki kez düşürüldü. Üreticiden litresi 0.565 YTL'den alınan sütün fiyatının yakında bir daha düşürülmesi gündemde.
Burada ilginç olan ilk kez süt üretiminin en az olduğu kasım-aralık döneminde çiğ süt fiyatının düşürülmesi. Çiğ süt üreticileri bu düşüşün ekonomik nedenlerle değil, süt sanayicilerinin keyfi bir uygulaması olduğunu iddia ediyor ve buna karşı eylem geliştirmeye çalışıyor.
Bu amaçla geçen cuma günü Burdur, Trakya, Konya Ereğli, Düzce, Adana, İzmir ve diğer bölgelerde süt hayvancılığı yapan büyük işletme sahiplerinin katıldığı bir toplantı yapıldı. Toplantıda, "sanayiciye süt satmama", "yüzlerce, binlerce üreticiyle Ankara'ya giderek seslerini duyurmak", "örgütlenerek lobi yapmak", "süt tüketimini artırmak için tanıtım çalışmaları yapmak", "süt işleme tesisleri kurmak" gibi birçok konu ele alındı.
Hayvancılık sektörünün duayen isimlerinden Doç. Dr. Ömer Tömek'in başkanlığında yapılan toplantıdan edindiğimiz izlenim şu: Daha önce süt hayvancılığı yapmamış, ancak bu alana büyük yatırım yapan girişimciler gerçekten zorda.
Bir girişimcinin söylediği şu sözler yaşananları özetliyor: "Kaliteli süt açığını görerek ve bu konuda belirlenen politikalara verilen desteklere güvenerek yatırım yaptık. Fakat ürettiğimiz sütün fiyatı bizim dışımızda belirleniyor. Destekleme sisteminde yapılan değişiklik bizi cezalandırmaya yönelik. Bizim durumumuz küçük çiftçiden daha kötü. İki ineği olan çiftçi ineğini satar, başının çaresine bakar. Biz iki bin ineği satıp kurtulabilir miyiz? Kurtulamayız. Bizim batışımız da çok büyük olur ve bundan herkes zarar görür. Bu nedenle örgütlenerek mücadeleye devam etmeliyiz. Öncelikle çiğ süt fiyatının keyfi olarak düşürülmesine karşı eylem yapmalıyız."
2009 bütçesinden ödenecek 2008 yılı hayvancılık destekleri de çiğ süt üreticilerini endişelendiriyor. Çünkü, destekler hem yarı yarıya azalacak hem de hayvan başına destek uygulamasına geçilecek. Hayvan başına ödemede 500 baş üzeri işletmeler adeta cezalandırılıyor.
Özetle, hayvancılık sektörüne yatırım yapan "şehir kovboyları" zorda. Hükümet destekleri azaltarak, sanayiciler süt fiyatını düşürerek onları zor durumda bırakıyor. Önlerinde iki seçenek var. Ya sektörden tamamen çekilecekler veya kalarak mücadele edecekler.