Süt fiyatı düşerken, ithalata destek sürüyor
Süt piyasasında yıllardır değişmeyen bir kural vardı. İlkbaharda üretim arttığı için çiğ süt fiyatı bir miktar düşer. Üretimin azaldığı sonbahar ve kış aylarında ise fiyat bir miktar yükselirdi.
Bu yıl kural bozuldu. Kasım ayına girerken çiğ süt alım fiyatı yüzde 10 oranında azaldı. Çiğ süt fiyatının litresi 6.5 kuruş düştü. Üreticiden ortalama 62.5 yeni kuruştan alınan sütün fiyatı 52.5 yeni kuruşa geriledi.
Çiğ süt alım fiyatı düştü, fakat tüketicinin marketten veya bakkaldan aldığı sütün fiyatı düşmedi. Üretici ucuza satıyor, tüketici ise pahalıya tüketiyor. Birçok üründe olduğu gibi sütte de hem üreten, hem tüketen kaybediyor, aracılar kazanıyor.
Çiğ süt fiyatının 6.5 yeni kuruş düşürülmesinin başka bir boyutu daha var. Devlet, sütün litresi için üreticiye 4 kuruş destekleme primi veriyor. Çiğ süt fiyatının bir kalemde 6.5 kuruş düşürülmesi bu primi fazlasıyla alıp götürdü. Yani devlet üreticiye değil, sanayiciye destek vermiş oldu.
Sanayiciler çiğ süt fiyatını düşürmenin gerekçesini, yüksek stok maliyeti ve hipermarketlerin sanayicilere geç ödeme yapması ile açıklıyor. Hipermarketler sanayicinin süt ve süt ürünleri parasını 3-4 ay gecikmeli ödeyince, sanayici geriye dönüp bunun faturasını çiğ süt üreten çiftçiye kesiyor.
Çiftçi sanayiciden gelen bu faturayı kime kesecek?
Çiftçinin birilerine fatura kemesi bir yana ödediği faturalar kabardıkça kabarıyor. Uzmanlar, "1 kilo çiğ süt ile 2 kilo yem alamayan çiftçinin kâr etmesi mümkün değil" diyor. Fakat, 1 kilo süt ile 1 kilo yem bile alınamıyor. Diğer girdileri de hesaba katarsanız, çiftçinin üretimi sürdürmesi mümkün değil. Bu nedenle yaşadığı sıkıntıların faturasını kesemeyen çiftçi, hayvanını kesime götürüyor.
Bütün bu gelişmeler yaşanırken hükümet ne yapıyor?
Tarım ve Köyişleri Bakanlığı çiğ süt fiyatının düşmesi üzerine tarafları Ankara'ya çağırdı. Sanayiciler, üreticiler, kooperatif ve birlikler aynı masa etrafında toplandı. Saatler süren toplantıdan somut hiçbir önlem çıkmadı. Hatta, bazı üretici kuruluşları kendi dertlerini unutup sanayicilerin durumuna ağladı. Hükümetin sanayicileri desteklemesini istedi.
Avrupa Birliği ve Amerika'da böyle bir durum olduğunda ne yapılıyor?
Orada müdahale kuruluşu var, piyasaya hemen müdahale eder. İthalata bazı kısıtlamalar getirilir ve üreticinin zarara uğraması, sektörün darboğaza girmesi önlenir.
Türkiye'de piyasayı düzenleyecek, böyle durumlarda müdahale edecek bir kuruluş yok. Yıllardır umut bağlanan kurulma aşamasındaki (kuruluş yönetmeliği yayınlandı) Ulusal Süt Konseyi'nin de bu görevi yapacak yetkisi yok. Aylar önce, "Süt Konseyi'nin içi boşaltıldı" diye yazdığımızda kimi sanayiciler kızmıştı. İşte durum ortada.
Bu durumda yapılacak tek şey Tarım ve Köyişleri Bakanlığı'nın süt tozu ve buzağı maması gibi ürünlerin ithalatını geçici bir süreyle de olsa durdurması.
Çünkü, Türkiye'de süt fiyatı düşerken, Avrupalı üreticinin sütü süt tozu ve buzağı maması olarak Türkiye'ye ithal ediliyor. İhracat yerine ithalat destekleniyor.
Türkiye İstatistik Kurumu verilerine göre, 2007'de Türkiye'ye 51.6 milyon dolar ödenerek yaklaşık 13 bin 500 ton süt tozu ithal edildi. Bu yılın ilk 9 aylık döneminde ise 34 milyon 100 bin dolar karşılığında 8 bin 892 ton süt tozu ithal edildi.
Daha da çarpıcı olan buzağı maması ithalatı. Türkiye geçen yıl 87.5 milyon dolar karşılığında 58.2 bin ton buzağı maması ithal etti. Bu yılın ilk 9 aylık döneminde ise 74.7 milyon dolar ödeyerek 43 bin ton buzağı maması ithal etti. Buzağı maması ithal eden firmalar, dağıtımını, satışını yapan firmalar bu rakamın çok yüksek olduğunu bu kadar buzağı mamasını tüketecek kadar buzağı olmadığını iddia ediyor. Geriye bir seçenek kalıyor, buzağı maması adı altında süt tozu ithal ediliyor. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı'nın bu konuda da sıkı bir denetim yapması gerekiyor.
Özetle, Türkiye'de çiftçi sütünü satamazken süt tozu, buzağı maması ithalatı ile dışarıdaki üretici çok iyi destekleniyor. Türkiye'nin hayvancılık politikasını bundan daha iyi özetleyecek bir tablo var mı?