Suriyeliler giderse tarlada kim çalışacak?

Türkiye’de 3,7 milyon Suriyeli yaşıyor, ILO’nun 2020 rapo­runa göre, “Suriyelilerin tüm ça­lışanlar içindeki payı yüzde 2,9 en çok İstanbul, Adana, Bursa, Ga­ziantep, Konya, İzmir gibi illerde yaşıyor ve tarımda/inşaatta çalı­şıyorlar. 2 milyon 930 bin Suriyeli işgücüne katılıyor.

15-64 yaş ara­lığındaki Suriyeli erkeklerin yüz­de 71’i kadınların yüzde 11,2’si ça­lışıyor. Suriyelilerin yüzde 97’si kayıt dışı. TEPAV’ın raporuna göre Suriyelilerin yüzde 2,7’sinin çalışma izni var.” Fao’ya göre yüzde 3’ü kayıt­lı çalışıyor. Building Markets’e göre Suriyeli şirketler, Türkiye’deki Su­riyelilerin yüzde 7’sini istihdam edi­yor. Dünya Bankası’nın raporuna gö­re “her 10 Suriyeli kayıt dışı istihdam, altı Türk’ün işini kaybetmesine ne­den oluyor.”

Türkiye’nin Meksikalıları Suriyeliler

Zamanında Almanya’ya giden Türkler ne yaşadıysa aynısını Suriye­lilere yaşatıyoruz. Trump’ın Meksi­kalılara yaptığının aynısını yapmaya çalışıyoruz. Türkiye Yüzyılı inşasın­da onların tarımı nasıl beslediği, eko­nomiye nasıl etki ettiğinin farkında değil ya da reddediyoruz.

Suriyeliler kaçak /ucuza çalışıyor

ILO’ya göre Suriye göçlerinden sonra 2010 ila 2013 yılları arasında Gaziantep, Kilis, Mardin (yüzde 20), Urfa (yüzde 16) gibi illerde işsizlik, Türkiye oranlarının üstünde seyretti. Mersin, Urfa, Gaziantep gibi illerde mevsimlik tarım işçiliği, çobanlık, fı­rıncılık gibi çocuklarımıza layık gör­mediğimiz işlerde yüzde 63 daha dü­şük ücretle çalışıyorlar.

Türkiye Suriye tarım ticaretinde fırsatlar, riskler

BM Comtrade uluslararası ticaret veri tabanına göre 2023 yılında Tür­kiye Suriye’ye 2,05 milyar dolarlık ih­racat yaptı. Ticaret Bakanlığı’na göre Suriye ihracatında potansiyel alan­ların başında tarım geliyor. En çok, “mineral yakıtlar, hayvan yemleri, de­ğirmencilik ürünleri, çeşitli enzim­ler, hububat ürünleri, tahıllar” ihraç edildi.

Suriye kurudu

Suriye tarımı son 50 yılda olduk­ça hırpalandı. Sanılanın aksine tek sebep göçler değil. Kuraklık/su­suzluk savaş başlamadan önce de önemli bir sorun olmaya başlamış­tı. 1990’larda tarım Suriye’nin GS­YİH’nın yüzde 27’sini oluştururken şimdilerde oran 22’lerde. Fao’ya gö­re, “savaş, kaos ve terör nedeniyle 2011-2016 yılları arasındaki tarım­sal kayıp 16 milyar dolar. Geçmişte 5 milyon tona yakın tahıl üreten Su­riye’nin üretimi son yıllarda 2,7 mil­yon tona geriledi.

Tarım altyapısı çöktü

Son saldırılarda tarım alanların­daki faaliyetler durduruldu. Ülke­deki endüstriyel altyapının çökme­si, enerji sıkıntısı ve işgücü kaybı nedeniyle endüstri bitkilerinin iş­lendiği fabrikaların kapanması, pa­muğa dayalı tekstil sanayinin çök­mesine neden oldu. 2005’te 331 ton lif pamuk üretimi 170 bin tona ge­riledi. Şekerpancarı ve tütünde de önemli düşüşlerin olduğu Suriye coğrafyası ile geçmişten gelen coğ­rafi bağlar, akrabalık ilişkileri böl­gede Türk un sektörünün yatırımlar yapmasını sağladı.

Suriye’nin satacak bir şeyi kalmadı

Fao verilerine göre 2000’lerde 250 bin ton olan yağlı tohum üre­timi son yıllarda 70 bin tona ka­dar geriledi. Veterinerlik hizmet­lerine erişememe, kuraklık gibi ne­denlerden ötürü hayvancılıkta da ciddi düşüşler yaşanıyor. Dünya Sağlık Örgütü’ne göre “20 milyon Suriyelinin yarısı kronik gıda yeter­sizliği yaşıyor.” Suriye petrol dışında pamuk, buğday gibi ürünlerde önemli bir ihracatçıyken şimdilerde uyuştu­rucu dışında satacak pek bir şeyi kal­madı. Dünya kimyon piyasasının 70 milyon dolara yakın kısmı Suriye’nin elinde. Anason, kişniş, Antep fıstı­ğı, elma, armut önemli ürünlerinden. Zeytinyağında hala 60 milyon dolara yakın ihracat yapıyor.

Türkiye Suriye arasında 5 milyar dolarlık özgürlük ekonomisi

Türkiye barışalım, normalleşelim derken Suriye’de yönetim değişti. Harap bitap düşen Suriye’nin iştahlı müteahhitlerimiz tarafından yeniden inşa edilmesi yanında tarımsal açı­dan da büyük fırsatlar olabilir. “Su­riye’nin susuz tarım/örtü altı tarım / tohumculuk altyapısı inşa edilirken, çeşitli alanlarda Suriye’ye mihman­darlık yapılabilir, tarım ticareti geliş­tirilebilir. Suriye Türkiye’nin en çok ihracat yaptığı ilk ülke, önemli bölü­mü doğu illerinden akrabalık ilişkile­riyle yapılıyor.

Velhasıl; Suriyeliler giderse bağda, bahçede kim çalışır, koyunları kim ot­latır, fırında kim ekmek pişirir. Suri­yeliler kurumuş vatanlarına dönmek ister mi, Türk tarımı Suriye tarımı­nın altyapısını inşa edebilir mi, izin verirler mi? Giden Suriyeliler Tür­kiye hatıralarına teşekkür eder mi/ yoksa kırdığımız kalpler küser mi? Düşünmeye değer.