Suriye'ye uydu gözü
Komşumuzdaki bütün askeri harekâtı Uluslararası Af Örgütü uzaydan izliyor: Tanklara ve askeri kamyonlara bakıyorlar. Orada burada insan toplaşmaları var mı?
Çevreye uymayan kamuflaj durumları? Yangın, yıkım, tahribat? Damlarda askerler? Yere yatmış nişan alanlar?
Meskûn bölgelerde askerî araçlar?
Bu uzay görüntüleri, toprak üzerinde 3 metreye kadar ince ayar yapılabilen fenni görüntüler. Silik, soluk, odaksız değiller.
Görüntüler tek başına yeterli değil elbette. Yine de bir tür kanıt sayılır. Başka bilgilerle birleşince, uzmanlar, ortaya somut bilgi çıkartıyor.
***
Bu işlerle kimler meşgul?
2010'da kurulan bir stk: Standby Volunteer Task Force (SBTF). Türkçe söylemeye kalkarsak Gönüllü Hazır Kuvvet falan gibi anlamsız bir isim. Ne iş yaptıklarını bu isimle anlamak mümkün değil. SBTF, küresel boyutta hızla örgütlenen gönüllülerden oluşan bir izleme grubu.
Onlara özel uydularından görüntü aktaran bir şirket: Digital Globe. Artık, uzaydan görüntü almak sadece istihbaratın ve askeriyenin tekelinde değil.
Görüntülere bakarak anlam çıkartan gönüllü ordusunun mikro-işlem platformu: Tomnod. Kriz haritası denilen yepyeni şeylerle meşguller.
Suriye İzleme Kitle Haritası (Syria Tracker Crowdmap) adlı örgütlenme, bütün bu verileri “kitle”nin yardımıyla bir araya toplayan ve anlam çıkartmaya çalışanlardan oluşuyor.
Uluslararası Af Örgütü ve Birleşmiş Milletler Mültecilere Yardım Yüksek Komiserliği (UNHCR) gibi kuruluşlar da verilerden bilgiye ulaşarak siyaset belirlemeye yönelik.
***
Daha önce Sudan'da, Darfur'da, Libya'da denenen bu “uzaydan gözetleme” yöntemi, teknolojik anlamda en gelişkin haline Suriye olaylarıyla ulaştı.
İnsan haklarını önemseyen ve bu konuda katkı yapmak isteyen gönüllülerden oluşan bir “kitle” var. Bunlar, aynı hedefe ulaşmak için çalışan doğal bir kendiliğinden yapılanma içindeler. Liderleri yok. Kendi motivasyonlarıyla hareket ediyorlar.
Sonuçta, Suriye'de sürüp giden olaylarla ilgili uydu görüntülerini, “bu işlerden anlayan” başka uzmanların görüşleriyle birleştirip, şimdiye kadar en az 2 bin değişik yerde “olay” saptadılar.
***
Benzer bir uydu gözlemciliğini Sudan için, ünlü film yıldızı George Clooney ve arkadaşları Matt Damon, Brad Pitt, Don Cheadle vb. ABD'de gayet tanınmış kişilerin kurduğu “Biz İzlerken Olmaz” (Not On Our Watch) adlı vakıf da paraca destekliyor. 272 kilometrekarelik tek bir uydu fotoğrafının maliyeti 10 bin Dolar. 14 X 115 km boyutunda bir izlemenin maliyeti 70 bin dolar. Clooney liderliğindeki vakıf bu maliyetlere karşı 750 bin dolar bağışta bulundu.
Satellite Sentinel Project, “Dünya izliyor... Çünkü siz izliyorsunuz” sloganıyla, Clooney Vakfı'ndan aldığı parayla Sudan'da insan haklarının daha fazla çiğnenmemesi ve soykırım yaşanmaması için dünyanın yetkili makamlarına sürekli olarak uydu görsel verisi ve bilgisi aktarıyor.
Artık, hiçbir devletin, “kendi ülkemde istediğimi gizlice yaparım, kimseye hesap vermem,” deme fırsatı bulamayacağı
bir döneme girdik.