Sürdürülebilir Türkçemiz için

Günlük yaşamımızda, iş dünyasında, medyada ve eğitim ile bilimde yabancı bir dil kökenli çok sayıda sözcük kullanıyoruz. Bu sözcükler özgün dillerinin okunuşu ya da evrilmiş halde dilimizde. Televizyon gibi. Bazı sözcükleri hem evrilmiş hem de Türkçesi ile kullanıyoruz. İnovasyon ile Yenilikçilik, Yenilik gibi, Türk Dili Kurumu (TDK) ise "Yenileşim" karşılığını veriyor. Ne mutlu ki bazı yeni sözcükler için Türkçe mükemmel karşılıklar zamanında bulundu ve yaygın kullanılır oldu. Bilişim, Bilgisayar gibi. Malumunuz "Eko" ile başlayan sözcükleri iki alanda kullanıyoruz. İktisat alanında ve çevre için. Eko(nomi) ve Eko(loji). Eko hecesini kullandığımız pek çok türetilmiş sözcüklerimiz de var. Her iki sözcük kökeni Yunanca olup "Eko" ev, mesken demek. Köken sözcüklere göre "Nomi" kanundan türeyen kapsamlı bir yönetimi, "Loji" ise mantıki yürütme, uygulamayı işaret ediyor. TDK sözlüğünde çevre bilimi olarak geçen "Ekoloji" sözcüğünü yeniden tanımladı. Artık çevre bilimi ve ekoloji ayrı sözcükler. Çeşitli bilim dallarını içerisinde toplayan, insan doğa ilişkilerini ve çevre sorunlarını inceleyen, uygulamalı ve disiplinler arası bilimler "Çevre Bilimleri". Canlıların hem kendi aralarındaki hem de çevreleriyle olan ilişkilerini tek tek veya birlikte inceleyen bilim dalı ise "Ekoloji". Ekoloji bir üst tanımlama oldu. Ekolojist, Ekolog, Ekolojizm tanımları da sözlüğe girdi. Eko-verimlilik, Eko-inovasyon şeklinde de kullanımlar mevcut. Yeni sözcüklerin TDK Sözlük’te yer alması için kişi ve/ veya kurumların çalışmaları var. En son "İklimlendirme" amaç doğrultusunda, ortam havasının fiziksel özelliklerinin ve kalitesinin sürdürülebilir esaslarda kontrol edilmesi" olarak tanımlandı. Sürdürülebilirlik için sözlüğe baktığımızda "Sürdürmek" ve üç anlamını buluyoruz. Sürdürülebilir Dünya Sayfası ve bu köşeyi kapsayan tanımlar; devam ettirmek, bir durumun, bir şeyin sürmesini sağlamak. Kullandığımız türetilmiş sözcüklerle sosyal ve teknik alanlarda rahatlıkla kapsamlı ifade etmek de mümkün. Örneğin sürdürülebilirlik ile sürekliliği, daimi olmayı, devamı sağlamayı anlatıyoruz. Sürdürülebilir ile başlayan tanımlama ve tamlamalarda da oldukça geniş bir kapsamı anlatıyor, anlıyoruz. Böylece ortaya terimler de çıkıyor. Sürdürülebilir Büyüme ile Sürdürülebilir Kalkınma tanımlaması İktisat Terimleri Sözlüğü’nde yer alıyor. Sürdürülebilir ile başlayan terimler için sektörel ihtiyaç var. Her sektör doğru konuşup, doğru yazmalı ve sektörel yaşayan Türkçesini sahiplenmeli. Güzel bir örnek İMSAD Sürdürülebilir İnşaat Malzemeleri Terimler Sözlüğü. Dilimiz gücümüz, kuvvetimizdir. Hepimize görev düşüyor. Özellikle sanal dünyada karmakarışık bir dil ve ikonlarla iletişim sürüp giderken, doğru ve güzel Türkçe yazmanın-konuşmanın gayreti mühim. Yeni terim sözlüklerini bekliyoruz. Aynı meslek ve topluluktaki insanların ortak dilden ayrı olarak kullandıkları özel dil veya söz dağarçığı olarak tanımlanan "Jargon" konusu da bir o kadar mühim. Yepyeni bir sözcük ile karşılaşıldığında bir tıkla doğru jargonu öğrenmek iyi olmaz mı? Örneğin denizci jargonu gibi. Bu bağlamda bize, Sürdürülebilir Üretim ve Tüketim Derneği’ne de bir görev düşüyor. Farkındayız.

İTÜ Öğretim Üyesi Prof.Dr.Filiz Karaosmanoğlu tarafından kaleme alınan Sürdürülebilir Yaşam köşesi,  SÜT-D işbirliği ile hazırlanmıştır.