Sudan'da gözler yeni yönetimde
Sudan'ı 30 yıl demir yumrukla yöneten Devlet Başkanı Ömer El- Beşir, askeri darbeyle oturduğu koltuğunu yine bir askeri darbeyle terk etti. Kimileri Cezayir ile birlikte yaşanan bu iktidar değişimini Mısır, Tunus, Libya gibi ülkeleri etkileyen Arap Baharı'nın devamı olarak niteliyor.
Ömer El-Beşir'le birlikte bakanların, siyasi parti temsilcilerinin ve üst düzey yöneticilerin gözaltına alındığına ve tutuklandığına dair gelen haberler Türkiye'nin de gündeminde. Zira, son yıllarda Türkiye ve Sudan arasındaki üst düzey ziyaretler, Batı'da olduğu kadar içeride de çok tartışılmıştı. Darfur'daki iç savaşta on binlerce kişinin hayatını kaybetmesi, milyonlarca kişinin yerinden edilmesi El-Beşir'i dünyada bir savaş suçlusu olarak gösterse de ikili ilişkiler sürecinde ekonomik anlamda önemli anlaşmalara sahne oldu. Özellikle kamunun attığı imzalar daha kurumuş değil.
Peki, Sudan'daki gelişmeler ve iktidar değişimi Türkiye'nin ülkedeki yatırımlarını nasıl etkileyecek?
Bu sorunun yanıtını ise DEİK Türkiye/Sudan İş Konseyi Başkanı Yüksel Güler'e sordum. Güler'in ilk sözleri, "Korkulacak bir gelişme olacağını sanmıyorum. Çünkü Sudan halkı, diğer ülkelere nazaran daha eğitimli ve sakin. Türkiye'yi de çok seviyorlar" oldu. Sudan'da irili ufaklı 200 Türk şirketi var. Türkler şu anda ticaret, altyapı ve enerji alanına yoğunlaşmış durumda. Milyar dolarları bulan imzalar henüz atılmış. Güler, "2 yıllık bir geçiş süreci olacak. Bu süreçte Sudan'ın Türkiye ve Türk şirketlerle anlaşmalarını iptal edeceğini veya askıya alacağını düşünmüyorum. Belki bazı geciklemeler olabilir ancak sakin olmakta yarar var. Süreci gözlemlemek daha kıymetli" diyor.
Sudan'da Türkiye lehine en önemli gelişmeler 2017'de Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın ziyaretiyle başladı. Yıllar önce atılan yatırım ve ticaret tohumları serpildi ve yenileri eklendi. İki ülke arasındaki ticaret şimdilerde yıllık 500 milyon dolar olsa da Erdoğan ile El- Beşir arasındaki görüşmelerde bu rakamın yakın zamanda 10 milyar dolara ulaşması adına anlaşmalar imzalandı.
✔ 21 anlaşma, 1.2 milyar dolarlık proje imzalandı
Erdoğan'ın ziyaretinde hayata geçen 21 anlaşma arasında en dikkat çekenini ise pek fazla gündemde olmayan Yeni Bir Dünya Sanayici ve İşadamları Derneği (YENİ- AD) imzaladı. Buna göre, 5 yıllık süreçte hayata geçmesi planlanan 1.2 milyar dolarlık ön anlaşmaların kapsamı; yol, köprü, baraj, otel, okul, yurt, spor sanayi, kıymetli madenler, ziraat-gıda, eğitim, yazılım, enerji ve sulama faaliyetleri gibi alanlarda olacak.
✔ Havalimanını 1.1 milyar $'a Türk şirketi kazandı
Sudan'daki Türk şirketlerin yaptığı yatırımın tutarı 650 milyon dolar. Özellikle Türk müteahhitlerinin işlerindeki artış gözle görünür nitelikte. Altyapıya yoğunlaşan bu işler arasında ise en dikkat çekeni başkent Hartum'a kurulacak olan yeni havalimanı. Geçen yıl ihale süreci tamamlanan yeni havalimanını Türk şirketi Summa İnşaat yürütmek üzere anlaştı. Henüz başlamayan yeni havalimanının bedeli ise 1.1 milyar dolar olarak belirlendi.
✔ Tarım Bakanlığı dev araziyi kiraladı
Sudan'ın Türkiye açısından farklı bir özelliği daha var... Türkiye tarihinde ilk kez yurtdışında toprak kiralayıp bu ülkelerde tarımsal ürün üretme kararı aldı. Sudan bu konuda ilk ve tek örnek. 2014 yılında Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı öncüğünde 7.8 milyon dekar tarım arazisi 99 yıllığına kiralandı. Hükümetin büyük destek verdiği bu projeyle, bu topraklarda ananas, mango, avokado, pepino, jambu, kanola, pamuk ve yağlı tohum gibi Türkiye'de yetişmeyen ya da üretim açığı olan tropikal tarım ürünlerinin ucuza yetiştirilmesi hedefleniyor.
✔ Sudan'' TPAO'dan 100 milyon dolarlık yatırım
Yine geçen yıl iki ülke arasında önemli bir anlaşma da hayata geçmişti. Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı (TPAO) ile Sudan Petrol Bakanlığı ile bir sahanın geliştirilmesi için çalışma anlaşması imzaladı. 100 milyon dolarlık yatırımın planlandığı imza ile Sudan'da petrol arama faaliyetleri, kısa sürede Port-Sudan üzerinden Türkiye'ye gönderilecek ve işlenip satışı sağlanacaktı.
✔ 100 milyon dolarlık tekstil fabrikası
Bir de bizzat Ömer El-Beşir'in temel attığı bir Türk yatırımı daha var Sudan'da... Türk ortaklı Sur Textile adlı şirket, Sudan'ın Hasahisa kentinde 100 milyon dolarlık fabrikanın temellerini 2016'da atmıştı.
✔ Türkiye, Sevakin Adası'na üs kuracaktı
Türkiye'nin Sudan'da yatırımları hızla artıyor. Bir de buna eklenecek olan Sevakin Adası projesi vardı. Afrika'daki ilk Türk üssü olması planlanan projenin hayata geçip geçmeyeceğine ise yeni yönetim karar verecek.