Şubat: Diğer ücretlilerin vergilenme ayı

Bir işverene tâbi ve belirli bir işverene bağlı olarak çalışanlara hizmet karşılığı verilen para ve ayınlarla sağlanan ve para ile temsil edilebilen menfaatler, Gelir Vergisi Kanunu’muzda ücret olarak kabul edilmiştir.

Ücretler kural olarak gerçek usulde, safi değer üzerinden tarifede yazılı oranlara göre, hazırlanacak bordrolar üzerinden vergilendirilir.

Ancak kanun koyucu bazı hallerde gerçek usulde vergilendirmenin güç olacağı, vergilendirme, tarh gibi işlemler ile denetim için katlanılacak maliyetin toplanacak vergi ile başa baş veya daha az olacağı haller için daha basit bir yöntem öngörmüştür. Kanunda bu yöntemle vergilendirilecek ücretliler, “diğer ücretliler” olarak kategorize edilmiştir.

Bu kategoride yer alanların, basit yöntemle vergilendirilecek ücretleri şunlardır;

1- Kazançları basit usulde tespit edilen ticaret erbabının yanında çalışanların ücretleri

2- Özel hizmetlerde çalışan şoförlerin ücretleri (Şoförün ücretinin herhangi bir kazanç tespiti açısından gider unsuru olarak nazara alınmayan, sadece kişisel hizmetler için çalışan şoförlerin ücretleri)

3- Özel inşaatlarda çalışan inşaat işçilerinin ücretleri (Ticari maksatla yapılmayan al-sat amacıyla veya kat karşılığı yapılmayan inşaatlarda çalışan inşaat işçilerinin ücretleri bu gruba girer.

Örneğin bir kişinin kendisine yazlık ev inşaat yaptırmasında çalışanların ücretleri gibi. Buna karşılık bağış amacıyla yaptırılan inşaatlarda çalışanların ücretleri de bu gruba girmez.)

4- Gayrimenkul sermaye iradı sahiplerinin yanında çalışanların ücretleri (Örneğin kiraları toplayan, kiracıları takip eden, kiralananların gözeten ücretlilerin ücretleri, İşhanlarında ücret almadan sadece han sakinlerinden ödenen bedeller karşılığı çalışan odabaşıların ücretleri bu gruba girer. Kapıcılar bu gruba girmez. Çünkü onların ücretleri vergiden istisnadır.)

Bu sayılanların dışında olmakla birlikte gerçek ücretlerinin tespitine olanak olmayanları da bu gruba almaya Maliye Bakanlığı, Danıştay’ın olumlu görüşünü alma koşulu ile yetkili kılınmıştır.

Diğer ücretliler grubunda yer alanların safi ücretleri takvim yılı başında geçerli olan ve sanayi kesiminde çalışan 16 yaşından büyük işçiler için uygulanan asgari ücretin yıllık brüt tutarının %25’idir. Yani 2019 yılı için (2.558,40 X 12 X 0,25 =) 7.675,20 TL’dir. Vergisi ise (7.675,20 X 0,15=) 1.151,28 TL’dir. Yıl içinde işe başlayanların vergisi yıllık vergi üzerinden işe başlanılan ay hariç olmak üzere kalan aylara göre kıst hesaplanır.

Diğer ücret sahiplerinin, hizmetin ifa olunduğu takvim yılının ikinci ayında, yani şubat ayında, takvim yılı içinde ise başlanılması halinde ise başlama tarihinden itibaren bir ay içinde ilgili vergi dairesince vergi karnelerini ibraz ederek vergilerini tarh ettirmeleri gerekmektedir. Tarh işlemini yapmaya yetkili vergi dairesi, diğer ücretlinin ikametgâhının bulunduğu yer vergi dairesidir. Ancak bu vergi dairesince tarhiyat yapılmamışsa faaliyetin yapıldığı yer vergi dairesi de tarh işlemini yapabilir.

Bu şekilde tarh olunan verginin yarısının yılın ikinci ayında, diğer yarısının ise sekizinci ayda ödenmesi gerekmektedir. Yılın birinci yarısında işe başlayanların birinci taksiti verginin karneye yazıldığı ayda, yılın ikinci yarısında işe başlayan diğer ücretlilerin ise ödemeleri gereken vergilerinin tamamını karneye yazdırdıkları ayda ödemeleri gerekmektedir.

Takvim yılının birinci yarısında işi bırakan diğer ücretlilerin, durumu vergi dairesine takvim yılının ikinci yarısı girmeden haber vermeleri halinde ikinci takside isabet eden vergileri terkin olunur. Yılın ikinci yarısında işi bırakanlar ise, örneğin ağustos ayında işi bırakanlar ise ödedikleri ile kalırlar.

Diğer ücret kapsamında vergilendirilen hizmet erbabının, gerçek usulde (bordro ile) vergilendirilmeyi gerektiren bir işte çalışmaya başlaması halinde, bu dönemdeki aylara ait olup peşin ödemiş oldukları vergileri, gerçek ücretleri üzerinden hesaplanan vergiden mahsup edilir.

Bu mahsup edilen tutar, hizmet erbabının vergi karnesine işvereni tarafından kaydolunur.

Bu şekilde vergilendirilen ücretlilerin ücretlerinden ayrıca vergi kesintisi yapılmaz. Diğer ücretler için yıllık beyanname verilmez, başka sebeplerle yıllık beyanname verilmesi halinde de bu ücretler beyannameye yazılmaz.

Vergi karnesi almak, vergileri karneye işletmek ve ödemek diğer ücretlilerin görevi olmakla birlikte bu hususları takip etme görevi işverenlerine yüklenmiştir. Zamanında vergi karnesini almamış veya vergisini tarh ettirmemiş diğer ücretlilerin vergisi idarece, işverenleri adına cezalı olarak tarh olunur ve işverene ihbarname ile tebliğ edilir. Yine, karne alınmış ve vergi tarh edilmiş olmakla birlikte vergi ödenmemiş ise gecikme zammı ile birlikte diğer ücretlinin işvereninden tahsil olunur.

Şubat ayının yaklaşması dolayısıyla “diğer ücretli” statüsünde olanlarla, onların işverenlerine yeniden hatırlatalım istedik.

Şubat ayı aynı zamanda, gelirleri sadece basit usulde vergilendirilen ticari kazançtan ibaret olanların yıllık beyan ayı. Bu konuyu da gelecek yazımızda hatırlatalım.