Stratejik ortamınız, stratejilerinizi belirler

Yazı dizimizin dördüncü yazısı ile strateji konusunda sohbete devam ediyoruz. Son iki yazıda 1990’dan bugü­ne popüler olmuş strateji modellerini ko­nuştuk. Birazdan strateji geliştirmeden önce değerlendirmemiz gereken faktör­lerden bahsedeceğim. Bu değerlendirme sonrası durumumuza en uygun modeli seçerek stratejilerimizi geliştirebiliriz. Bu sebeple faktörler ve modeller eşit de­recede önemli.

Strateji geliştirmede faktörler

Strateji geliştirirken analiz edeceğimiz üç faktör var. Bunlar sektörünüzün öngö­rülebilirliği, değiştirilebilirliği ve ürün/ hizmetleriniz ya da bunların içinde bu­lunduğu kategorinin hayat evresindeki yeri. Bu üç faktör ile ilgili gerçekçi tespit ve analizler yaparsanız, seçeceğiniz stra­teji modeli ve stratejileriniz başarılı olur.

Strateji geliştirme çok zor bir iştir. Bu konuda piyasada çok fazla hatalı uygula­ma, kötü danışmanlık var. Strateji otel­lere kapanıp iki günde geliştirilecek bir iş değil. Sadece bu faktörler üzerinde dü­şünmek, veri toplamak ve analizler yap­mak dahi günler sürebilir. Üstüne, doğru strateji modelini belirlemek gerekir ki bu da zaman alır. Bir de uygulama kısmı ola­cak elbette.

Sektörün öngörülebilirliği

Yüksek öngörülebilirliğe sahip bir or­tamda, değişim yavaş ve tutarlı bir şekil­de gerçekleşir, bu da yöneticilerin uzun vadeli planlamalar yapmasına olanak ta­nır. Örneğin, temel ürün ve hizmetlerin talebinin sabit olduğu, az sayıda rakibin bulunduğu veya pazara giriş engellerinin yüksek olduğu endüstriler öngörülebilir ortamlar olarak tanımlanabilir. Öngörü­lebilirliği yüksek bir ortamda, şirketler genellikle çerçeve olarak “Klasik Strate­jiyi” kullanır. Bu stratejide, detaylı ana­lizler ve planlamalar yapılır ve rekabet avantajı elde etmek için uzun vadeli plan­lamalar ve mükemmel uygulama üzeri­ne odaklanılır. Porter tarafından öneri­len rekabetçi strateji modeli ve buna bağlı maliyet liderliği, ölçek, odaklanma gibi klasik stratejiler kullanılabilir.

Öngörülebilirliği düşük bir ortamda, gelecekteki koşullar belirsiz ve hızlı de­ğişken olabilir. Bu tür ortamlarda, “Adap­tif Strateji” çerçevesi kullanılır. Şirketler, bu strateji ile çevik olmalı, deneyim yapa­rak öğrenmeli ve hızlı bir şekilde değişen koşullara adapte olmalıdır. Burada yalın ve çevik strateji modelleri kullanılabilir.

Sektörün değiştirilebilirliği

Değiştirilebilirlik, bir işletmenin ken­di stratejik ortamını değiştirme veya şe­killendirme yeteneğini ifade eder. Yük­sek değiştirilebilirliğe sahip bir ortamda, bir şirket pazardaki kuralları değiştire­bilir, yeni iş modelleri oluşturabilir veya yeni pazarlar yaratabilir. Örneğin, dijital teknolojiye dayalı yeni iş modellerinin ortaya çıktığı ve geleneksel oyuncuların pazar paylarının sarsılabildiği sektörler yüksek değiştirilebilirliğe sahiptir. De­ğiştirilebilirliği yüksek bir ortamda, şir­ketler çerçeve olarak genellikle “Şekil­lendirici Stratejiyi” benimser. Bu strateji, pazarı veya sektörü inovasyon ile dönüş­türmeyi ve ekosistemler kurma modelle­rini içerir.

Ürün / kategori yaşam eğrisindeki konum

Ürün veya içinde bulunduğu kategori­nin olgunluk seviyesi, uygulanacak stra­tejiyi belirleyen diğer bir faktördür. Ge­liştirme, sunuş, büyüme, olgunluk ve gerileme gibi aşamalar farklı stratejik çerçeveler ve modeller gerektirir. Örne­ğin, kategoriniz artık olgunluk ve geri­leme döneminde ise ve sektör değiştiri­lebilir ise, şekillendirici çerçeve içinde inovasyona dayalı stratejilere ihtiyacınız vardır. Olgunluk döneminin bir kısmın­da, klasik stratejiler söz konusu olabilir. Geliştirme ve sunuş döneminde ise viz­yoner strateji çerçevesi ve mavi okyanus modeli kullanılabilir.

Bir sonraki yazıda strateji geliştirme sürecinin kısaca anlatıp resmi tamamla­yacağız.