Strateji nasıl geliştirilir?
Strateji konusu sadece büyük şirketler değil, KOBİ’ler hatta startuplar için dahi önemli bir konu. Ancak ülkemizde gördüğüm kadarıyla şirketler belirli bir büyüklüğe ve ölçeğe gelmeden bu konuda sistematik bir çalışma yapmıyorlar.
Bu ölçeğe ulaşana kadar strateji, patron ve tepe yönetim ekibinin zihninde şekilleniyor, sistematik şekilde planlama ve izleme süreçlerine girilmeden, hızlı taktik ve eylemler ile icraya alınıyor. Oysa bu iş her ölçek ve yapıdaki şirkette sistematik olarak yapılmalı.
Strateji üretimi veri, analiz ve içgörülere dayalı olmalı
Önceki yazılarımdan biliyorsunuz, otellere kapanıp bir iki günlük beyin fırtınaları ile strateji belirlenmesi işini doğru bulmadığımı söylemiştim. Bu işin çok ciddi bir hazırlık süreci olmalı.
Mevcut durum analizi, iç ve dış çevre analizi, mega ve makro trend analizi, pazar ve rekabet analizi, SWOT gibi ciddi çalışmalardan sonra, strateji geliştirme ve iş modellerini belirleme gibi çalışmalar yapılmalı. Bunlar yapılmadan, haydi iki gün bir otele kapanıp ekipçe stratejik düşünüp hedefler belirleyelim derseniz olmaz. Bu iş aşamaları olan, sistematiği olan bir iştir. Hızlı olacağız, zamana yaymayacağız, ama sistematik gideceğiz.
Pek çok stratejik plan operasyonel plana benziyor
Gördüğüm pek çok stratejik plan fazlaca operasyonel hedef ve proje içeriyor. Stratejik planınız operasyonel hedefleri ve operasyonel çalışmaları içermemeli. Stratejik plan geleceğinizi nasıl şekillendireceğiniz ile ilgilidir. Üretim kapasitenizi hangi yatırımlar ile ne şekilde artıracağınızı, hangi yeni pazarlara ya da müşterilere nasıl ulaşacağınızı, rekabetten nasıl farklılaşacağınızı içerir. İnovasyon yaparak veya ölçeklemeye giderek neyi başarmak istediğinizi ortaya koyar. Bunların yollarını tanımlar.
Strateji geliştirmede adımlar
İlk adım, analizdir. Şirketinizin mevcut durumunu analiz ederek başlarsınız. Hangi ürün grupları ve ürünleri (ya da hizmetler) üretiyoruz, hangi pazarlardayız, kimlerle rekabet içindeyiz, pazarda payımız nedir, kale pazarlarımız neler, üretim ve satış kabiliyetlerimiz, kapasitemiz ve teknolojik yetkinliklerimiz neler, bunları net ortaya koymamız lazım. Sonraki aşama, rekabet içinde olduğumuz pazarlar ve sektörler için trendleri tanımlamak. Sektörümüz, pazarlarımız nereye gidiyor? Müşteri beklentileri nasıl değişiyor?
Yıkıcı teknolojiler bizi nasıl etkiliyor, bu konular değerlendirilmeli. Ayrıca sürdürülebilirlik trendi bizi ve ürünlerimizi (hizmetlerimizi) nasıl etkiliyor, bunu da dikkate almakta fayda var. Takip eden aşamada, PESTLE (politik, ekonomik, sosyal, teknolojik, yasal ve çevresel) konuların değerlendirilmesi yer alıyor. Yani dış çevre analizi. Bu dış unsurlardaki gelişmeler bizi nasıl etkiler, bunu ortaya koymalıyız. Bu aşamada ikinci önemli çalışma SWOT (güçlü yanlar, zayıf yanlar, fırsatlar ve tehditler) çalışmasıdır. Bu da içten dışa bir bakış sağlar. Bir sonraki adım, stratejileri belirlemedir.
Büyüme, küçülme veya farklılaşma stratejileri gibi stratejiler burada tartışılır. Stratejik hedeflerin belirlendiği, stratejilerin geliştirildiği, bunlar ile uyumlu olması açısından iş modellerinin revize edildiği aşama budur. Son aşamada icra ve kontrol yer alır. Stratejileri; proje ve faaliyetler ile icraya taşırız. Bu aşamada sorumlular ve gerekli kaynakları belirleriz. Performans ölçüm, izleme, kontrol ve risk yönetimi ile de doğru yönde gidip gitmediğimizi görürüz.
Strateji ciddiye alınmalı
Strateji tüm şirketi, birimleri ve kaynakları hizalar. Strateji geliştirme işi ciddiye alınır ise, ciddi sonuç üretir. İki günde hazırlanırsa, muhtemelen işe yaramaz. Sistematik ve çevik yapılan stratejik planlama ve icra, şirketimizi bambaşka seviyelere taşıyabilir.