Sosyal güvenlik EYT sarsıntısını atlatamadı

Sosyal güvenlik siste­minde, geçen yıl genel seçimler öncesi çıka­rılan Emeklilikte Yaşa Takı­lanlar (EYT) düzenlemesi ile yaşanan emeklilik furyasının radikal biçimde bozduğu den­geler yerine oturtulamıyor.

Bu yıl ocak-eylül dönemin­de 526 binden fazla artmasına rağmen sigortalı çalışan sayı­sı EYT öncesi düzeyi yakala­yamazken, eylül sonuna kadar olan dönemde emekli sayısın­daki net artış 2,6 milyon kişi­ye ulaştı. Kısa sürede yüksek sayıda çalışanın emekli olma­sı sonucu sosyal güvenlikte aktif/pasif dengesi tarihi dip seviyeye inerken, dokuz ayda merkezi yönetim bütçesinden Sosyal Güvenlik Kurumu’na (SGK) yapılan kaynak aktarı­mı 1 trilyon lirayı aştı.

2023’teki EYT furyası

SGK verilerine göre adına Kurum’a prim yatırılan “aktif sigortalılar”ın, 2022 sonu iti­barıyla 26 milyon 344 bin 234 olan toplam sayısı, 986 bin 212 kişi azalarak 2023 sonun­da 25 milyon 358 bin 22’ye in­miş; buna karşılık Kurum’dan aylık/gelir alanların sayısı, büyük bölümü EYT kapsa­mında olmak üzere 2 milyon 97 bin 236 kişi artarak 16 mil­yon 547 bin 163’e çıkmıştı.

Geçen yıl aktif sigortalı sa­yısındaki sert düşüş ve emekli sayısındaki hızlı artış özellik­le, 1 Nisan itibarıyla ilk aylık­larını almaya başlayan EYT’li emeklilerden kaynaklanmış­tı. SGK tarafından aylık/gelir bağlananların 2022 yılında 689 bin 523 olan sayısı 2023 yılın 2 milyon 484 bin 335’e ulaşmış, bunun da 2 milyon 311 bin 828’i nisan-aralık dö­neminde gerçekleşmişti. Bu yılın ilk dokuz ayında ise 785 bin 565 kişiye aylık bağlandı.

Toparlanma yetersiz kaldı

Bu yılın ocak-eylül döne­minde; çıraklar, muhtarlar, stajyer ve kursiyerler, tarım­da kendi adına sigortalılar ve yurt dışı topluluk çalışanla­rı da dahil toplam aktif sigor­talı sayısı 526 bin 7 kişi arta­rak 25 milyon 884 bin 29 ki­şiye ulaşmakla birlikte 2022 sonundaki düzeyinin 460 bin 205 altında kaldı. Buna göre Kurum’a prim ödeyenlerin sa­yısı EYT öncesi düzeyine hala gelemedi.

Kurum’dan aylık alan­ların sayısı ise do­kuz ayda net bazda 516 bin 937 kişi da­ha artarak 16 mil­yon 547 bin 193’e yükseldi. Böylece SGK’nın aylık/gelir ödediği kişi sayısın­da 2022 sonundan bu yana gerçekleşen net artış 2 milyon 614 bin 173’e ulaştı. Sosyal güvenlikte bir emekliye düşen sigortalı çalı­şan sayısını gös­teren aktif/pasif dengesi 2022 sonunda bulunduğu 2,01 düzeyinden 2023 sonunda 1,66’ya ve bu yıl eylül sonu itibarıyla 1,65’e ka­dar indi.

Emekli artışı SSK’lılardan

SGK’dan aylık alanların Ey­lül 2024 itibarıyla 11 milyon 912 bin 293’ü “yaşlılık aylığı” kategorisindeki “düz emek­liler” oluşturdu. Kurum’dan aylık alanlardaki artış da esas olarak bu kesimden kaynak­landı. Söz konusu emeklilerin sayısı 2022 sonundan bu ya­na 2 milyon 413 bin 197 kişi arttı. Bu artış ise esas olarak EYT’den yararlanarak emek­li olan 4/a kapsamındaki özel sektör çalışanlarından kay­naklandı.

Eylül sonu itibarıyla SGK’dan ayrıca malullük, vazife malu­lü ve ölüm aylığı ile sürekli iş görmezlik geliri ve sürekli iş görmezlik ölüm geliri alan 4 milyon 634 bin 900 kişi bulu­nuyor. Bunların 4 milyon 301 bin 336 kişi ile büyük bölümü­nü, ölen sigortalının hak sa­hiplerine bağlanan ölüm aylı­ğını alanlar oluşturuyor.

Çalışanlar özelde azaldı, kamuda arttı

Eylül 2024 itiba­rıyla aktif sigortalıla­rın 19 milyon 192 bin 801’ini yeni mevzuat­ta “4/a” olarak tanımla­nan eski SSK’lı çalışanlar oluşturuyor. Aynı tarih itiba­rıyla “4/b” olarak tanımla­nan BAĞ-KUR sigortalısı es­naf ve çiftçi sayısı 3 milyon 50 bin 407 ve “4/c” olarak tanım­lanan Emekli Sandığı kapsa­mındaki memur sayısı da 3 milyon 640 bin 821.

2023 yılının tümünde ak­tif sigortalılardan 4/a kapsa­mındaki sigortalıların sayısı 1 milyon 200 bin 786, BAĞ- KUR’lu sayısı da 151 bin 772 kişi azalırken, memur sayısı 366 bin 346 kişi artmıştı. Bu yılın ilk dokuz ayında 4/a kap­samındakilerin sayısı 579 bin 56 artmasına rağmen, 2022 sonundaki düzeyinden 621 bin 730 kişi daha düşük kal­dı. Ocak-eylül döneminde 50 bin 427 kişi daha azalan 4/b kapsa­mındaki esnaf ve çiftçi sayı­sında 2022 sonundan bu yana kümülatif azalış 202 bin 199’a ulaştı. Memur sayısı ise bu yıl ilk dokuz ayda 2 bin 622 kişi azalmasına rağmen 2022 so­nu düzeyinin 363 bin 724 üs­tünde gerçekleşti.

9 ayda 1,1 trilyon TL transfer

SGK’nın ocak-eylül dönemi prim tahsilatı geçen yılın eş dönemine göre yüzde 99,8 ar­tışla 1 trilyon 997,8 milyar lira, emeklilere yaptığı aylık öde­meleri ise yüzde 91,1 artışla 1 trilyon 922,2 milyar lira oldu. Dokuz ayda borç yapılandır­malarından da 14,5 milyar li­ra tutarında da gelir el­de eden Kurum’un sağlık gi­derleri ise yüzde 83,5 artışla 695,4 milyar liraya ulaştı.

Faturalı ödemeler, ek karşı­lıklar, devlet katkısı, emekli­lere ek ödeme, prim teşvikle­ri, prim ödeme gücü olmayan­ların Genel Sağlık Sigortası (GSS) primleri gibi devletçe üstlenilip bütçeden aktarılan hem gelir hem gider hanesin­de yer alan tutarlarla birlikte SGK’nın dokuz aylık toplam geliri 2 trilyon, 861,7 milyar, toplam gideri 2 trilyon 879,3 milyar lira oldu. SGK’nın açı­ğı geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 55,6 küçülerek 17,6 milyar liraya gerilerken, “açık finansmanı” için bütçeden ayrılmış yıllık ödeneğin de 40,3 milyar lirası bu dönemde kullandırıldı.

Devletçe üstlenilmiş öde­meler dolayısıyla merkezi yö­netim bütçesinden SGK’ya yapılan transferlerin dokuz aylık tutarı ise geçen yılın ay­nı dönemine göre yüzde 85,7 artarak 1 trilyon 102,9 milyar liraya ulaştı.