Sosyal güvenliğin bütçeye yükü 2023’te hafifledi
Bütçeden sosyal güvenlik sistemine aktarılan toplam kaynağın oranı 2023 yılında yüzde 12,9’a kadar düştü. Sosyal güvenlik, son 20 yıl içinde aynı oranda olmak üzere 2006’dan sonra 2023’te ikinci kez bütçeden en düşük payı aldı.
Ülke genelinde 15 milyonun üzerindeki emeklinin beklediği iyileştirmeler kaynak olmadığı gerekçesiyle henüz karşılık görmezken, bütçeden sosyal güvenlik sistemine yapılan transferlerin payı 2023 yılında son 20 yılın en düşük düzeyinde gerçekleşti.
SGK'nın 2023 profili
Sosyal Güvenlik Kurumu’nun (SGK) 2023 yılına ilişkin mali gerçekleşmeleri belli oldu. Buna göre geçen yıl merkezi yönetim bütçesinden sosyal güvenlik sistemine yapılan transferlerin toplam tutarı cari olarak yüzde 118,5 artışla 849,8 milyar liraya ulaştı. Geçen yıl temmuzda çıkarılan ek bütçe ile yılın tümünde yüzde 123,8 artışla 6 trilyon 585,5 milyar liraya ulaşan bütçe harcamalarının yüzde 12,9’luk bölümünü sosyal güvenlik transferleri oluşturdu.
Bütçeye yükü hafifledi
Böylece son 20 yıllık dönem içinde sosyal güvenlik, 2006’daki ile aynı oranda olmak üzere 2023’te ikinci kez bütçeden oransal olarak en düşük payı aldı. 2003 yılında bütçenin yüzde 11,3’ünü oluşturan söz konusu transferlerin oranı 2004’de yüzde 13,4’e, 2005’te yüzde 16’ya çıkmış, 2006’da ise yüzde 12,9’a düşmüştü.
Ancak söz konusu pay izleyen dönemde hızla artarak 2008’de yüzde 15’i, 2020 yılında da yüzde 20’yi aşmıştı. Son üç yılda ise bütçede sosyal güvenliğin payında sürekli düşüş yaşandı.
2021’de yüzde 15,7’ye, 2022’de yüzde 13,2’ye inen söz konusu pay, geçen yıl yüzde 12,9 olarak ikinci kez son 20 yılın en düşük düzeyinde gerçekleşmiş oldu. Sosyal güvenlik transferleri, 2023 yılında cari fiyatlarla 26 trilyon 276,3 milyar lira olan gayri safi yurt içi hasılanın yüzde 3,2’sini oluşturdu. 2003 yılında yüzde 3,4 olan bu oran, 2020 yılında yüzde 5’e yaklaşmış, 2022’de ise yüzde 2,6’ya düşmüştü.
Bütçeden hangi transferler yapılıyor?
5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 81 inci maddesinin 3’üncü fıkrası uyarınca her ay SGK tarafından tahsil edilen malullük, yaşlılık, ölüm ve sağlık sigortası ile genel sağlık sigortası priminin dörtte biri kadar “devlet katkısı” Kurum’a ödeniyor.
Makam, görev, temsil, terör emsal tazminatları, harp malullüğü zamları, emekli ikramiyeleri, faturalı ödemeler ve ek karşılıklar, emeklilere “ek ödeme”, devletçe üstlenilen Genel Sağlık Sigortası (GSS) primleri ve yatırım teşvikleri kapsamında işverenlerin sigorta primi giderleri gibi farklı kalemlerde sosyal kesimlere yönelik devletçe üstlenilmiş çeşitli ödemeler dolayısıyla da merkezi yönetim bütçesinden SGK’ya transferler gerçekleştiriliyor.
2024'te 1,5 trilyonluk transfer hedeflenmişti
Geçen yılın sonlarında yasalaşan 2024 Mali Yılı Bütçesi kapsamında, bu yılın tümünde SGK’nın gelirlerinin 3 trilyon 300,9 milyar, giderlerinin 3 trilyon 686,5 milyar lira olacağı ve Kurum’un yılın tümündeki açığının 385,7 milyar liraya ulaşacağı öngörülmüş, bütçeden sisteme yapılacak toplam transferler de 1 trilyon 512,8 milyar lira olarak belirlenmişti.
Ancak 2023 yılındaki SGK açığının hem başlangıç hedefine hem de 2024 bütçesi kapsamında yapılan gerçekleşme tahminine göre düşük kalması ve başlangıçta 582,5 milyar lira olarak öngörülen, yeni bütçe kapsamında 909,1 milyar lira düzeyinde gerçekleşeceği tahmin edilen transferlerin de 849,8 milyar lira ile daha düşük gelmesi dolayasıyla, 2024 hedefleri revizyona muhtaç hale geldi.
SGK’nın 2023 açığı 39,4 milyar lira
Aktif sigortalılardan yapılan prim tahsilatının yanında bütçe transferleri, yapılandırma gelirleri ve diğer alanlar ile birlikte Kurum’un yıllık geliri 2023’te önceki yıla göre yüzde 119,3 artışla 2 trilyon 193 milyar lira olurken; büyük bölümü emekli aylığı ödemeleri ve sağlık harcamaları olmak üzere toplam gideri de yüzde 114,7 artışla 2 trilyon 232,3 milyar liraya ulaştı.
Bunun sonucunda 39,4 milyar lira açık veren SGK’ya “açık finansmanı” için de 52,8 milyar lira aktarıldı. 2023 yılında SGK’nın gelirlerinin 1 trilyon 523 milyar, giderlerinin 1 trilyon 582,2 milyar lira ve yıllık açığının 59,2 milyar lira olacağı öngörülmüştü. 2024 bütçesi kapsamında ise SGK’nın 2023 yılı gelirlerinin 2 trilyon 91,7 milyar, giderlerinin 2 trilyon 205 milyar ve açığının 113,3 milyar liraya ulaşacağı tahmin edilmişti. Buna göre Kurum’un açığı yılın başında öngörülen ve 2024 bütçesi kapsamında yapılan gerçekleşme tahminlerinin altında geldi.